انواع ارز دیجیتال؛ راهنمای جامع انواع رمز ارز

از زمان معرفی بیت‌کوین در دهه گذشته تاکنون صدها هزار ارز دیجیتال ظهور کرده‌اند. از استیبل‌کوین‌ و توکن‌های دیفای گرفته تا NFT و میم‌کوین، طیف گسترده‌ای از رمزارزها در دسترس است که هر کدام ویژگی و کاربرد‌های خاص خود را دارند. در این مطلب با انواع ارز دیجیتال و دسته‌بندی‌‌های مختلف آن آشنا می‌شویم. 

انواع ارز دیجیتال

تا اواسط دهه گذشته که تعداد رمزارزها هنوز از چند صد عدد فراتر نمی‌رفت، تنها یک دسته‌بندی برای انواع ارز دیجیتال وجود داشت که در آن بیت‌کوین یک طرف و بقیه ارزها در دسته‌ای دیگر به نام آلت‌کوین (Altcoin) قرار می‌گرفتند. انواع رمز ارز از نظر مفهومی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. کوین: کوین‌ها بومی یک شبکه بلاک‌چین بوده و برای پرداخت یا ایمن‌سازی شبکه استفاده می‌شوند. بیت‌کوین (BTC)، اتریوم (ETH) و لایت‌کوین (LTC) چند نمونه کوین هستند.
2. توکن: روی شبکه‌های دیگر ایجاد شده و اغلب قابل استخراج نیستند. به عنوان ابزار پرداخت، حاکمیتی، اوراق بهادار و فن توکن کاربرد دارد. تتر (USDT) معروف‌ترین توکن بازار است. 

با گذشت زمان و معرفی اتریوم به عنوان رقیبی قدرتمند برای بیت‌کوین، رفته رفته سهم پادشاه از بازار کاسته شد. پس از معرفی ارزهای قدرتمندی مثل سولانا و کاردانو، دسته‌بندی‌های دیگری بر اساس کاربرد توکن‌ها ایجاد شد که شامل موارد زیر می‌شود:

• استیبل کوین‌
• توکن کاربردی 
• توکن زیرساختی 
• توکن‌ غیرمثلی (NFT)
• توکن اوراق بهادار
• توکن حاکمیتی
• توکن دیفای

در ادامه به توضیح کامل هر کدام از این موارد خواهیم پرداخت.

دسته‌بندی ارزهای دیجیتال

انواع ارز دیجیتال از نظر مفهوم، ساختار و کاربرد در دسته‌بندی‌های متفاوتی قرار می‌گیرند. آشنایی با این دسته‌بندی‌ها از مفاهیم پایه صنعت کریپتو محسوب شده و هر تریدری برای موفقیت در بازار باید با آنها آشنا باشد. 

۱. کوین و توکن

بسیاری افراد از کلمات کوین و توکن به جای هم استفاده می‌کنند؛ اما این دو اصطلاح متفاوت بوده و هر کدام به یک دسته خاص از ارزهای دیجیتال اشاره دارند. هر چند هر دوی آنها واحد شمارش رمزارز هستند اما از نظر ساختاری، تفاوت‌های زیادی بین آنها وجود دارد. 

کوین‌ها بومی یک شبکه بلاک‌چین خاص هستند که روی آن ساخته شده‌اند. به عنوان مثال اتر (ETH) کوین بومی بلاک‌چین اتریوم است و برای پرداخت یا انتقال در آن از همین کوین باید استفاده کرد. 

کوین‌ها برای پرداخت و ایمن‌سازی شبکه کاربرد داشته و از کلیدهایی برای نشان دادن مالکیت دارایی‌های ارزهای دیجیتال استفاده می کنند. از معروف‌ترین کوین‌های بازار باید به بیت‌کوین، لایت‌کوین، اتریوم، ترون و سولانا اشاره کرد.

رایج‌ترین کوین‌ها در بازار شامل این موارد است:

• بیت‌کوین (BTC): رمزارز BTC کوین بومی شبکه بلاک‌چین بیت‌کوین است و به لطف اعتبار و ثبات بالا به «طلای دیجیتال» تشبیه می‌شود.
• اتر (ETH): سوخت اصلی بلاک‌چین اتریوم است و از قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) در این اکوسیستم پشتیبانی می‌کند.
• بایننس کوین (BNB): ارز بومی پلتفرم بایننس است و استفاده از آن کارمزدهای معاملاتی را کاهش می‌دهد.

از سوی دیگر توکن‌ها فاقد شبکه اختصاصی بوده و روی بلاک‌چین‌های موجود خلق می‌شوند. معروف‌ترین توکن بازار، تتر (USDT) است که روی شبکه‌های اتریوم، ترون، سوالانا، آوالانچ و غیره در دسترس است. توکن‌ها به صورت مستقیم در عملکرد شبکه دخیل نیستند، اما برای ارائه خدمات، جمع‌آوری سرمایه از طریق عرضه اولیه (ICO)، برنامه‌های غیرمتمرکز (DApp) و اثبات دارایی‌های دیجیتال و فیزیکی مانند املاک و مستغلات کاربرد دارند. 

پیشنهاد خواندنی: با برترین توکن‌های صرافی آشنا شوید!

متداول‌ترین توکن‌ها شامل این موارد است:

• توکن تعویض‌پذیر: این توکن‌ها ارزش برابری داشته و با یکدیگر قابل تعویض هستند. توکن‌های ERC-20 مانند SAND نمونه‌‌ای از توکن‌ قابل تعویض هستند که برای پرداخت‌ و معاملات استفاده می‌شوند.
• توکن‌ غیرقابل تعویض (NFT): این موارد دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فردی هستند که مالکیت یک آیتم، اثر هنری یا مجموعه‌ای خاص را نشان می‌دهند. توکن‌های ERC-721 و ERC-1155 استانداردی است که برای NFT استفاده می‌شود. یکی از معروف‌ترین NFT‌های فروخته‌شده اولین توییت جک دورسی، مدیرعامل سابق توییتر بود که توسط کاربری ایرانی خریداری شد. 
• توکن‌ کاربردی: این نوع توکن در یک پروژه یا اکوسیستم خاص و برای هدفی منحصر به فرد ساخته شده. برای مثال به عنوان ارز درون بازی، جوایز وفاداری یا شرکت در رای‌گیری سازمان‌های خودگران دائو استفاده می‌شوند.
• توکن امنیتی: این توکن‌ها نشان‌دهنده مالکیت فرد بر دارایی‌های خاص مانند سهام یا املاک و مستغلات هستند که روی یک بلاک‌چین رمزنگاری می‌شوند. توکن‌های امنیتی با چارچوب های نظارتی مطابقت داشته و معمولا از نظر قانونی سند رسمی محسوب می‌شوند.
• توکن DeFi: این موارد بخشی حیاتی از اکوسیستم DeFi (امور مالی غیرمتمرکز) هستند و از صرافی‌های غیرمتمرکز، پلتفرم‌های وام دهی و سایر خدمات مالی پشتیبانی می‌کنند. به عنوان مثال می توان به توکن UNI در صرافی غیرمتمرکز Uniswap اشاره کرد.
• استیبل کوین: استیبل کوین برای حفظ ارزش پایدار طراحی شده و اغلب به ارزهای فیات مانند دلار آمریکا متصل می‌شود. تتر با نماد USDT یک استیبل‌کوین برجسته است که برای داد و ستد و پوشش ریسک در برابر نوسانات استفاده می‌شود.

۲. بیت‌کوین و آلت‌کوین

ابتدایی‌ترین دسته‌بندی ارزهای دیجیتال آنها را در دو دسته بیت‌کوین و ارزهای جایگزین یا آلت‌کوین قرار می‌دهد. 

آلت‌کوین‌ها ارزهای دیجیتال جایگزین بیت‌کوین هستند که برای رفع مشکلات و ارائه ویژگی‌های بیشتر و بهتر نسبت به آن ایجاد شده‌اند. به عنوان مثال برخی آلت‌کوین‌ها سرعت تراکنش سریع‌تر، کارمزد کمتر یا حریم خصوصی بیشتری را نسبت به بیت‌کوین ارائه می‌دهند. 

در حال حاضر مهم‌ترین آلت‌کوین، اتریوم است که ارزش بازار آن تقریبا یک‌سوم بیت‌کوین است. در حالی که بیت‌کوین نوعی ارز غیرمتمرکز است، اتریوم یک شبکه محاسباتی تمام و کمال است که به کاربران اجازه می‌دهد برنامه‌های غیرمتمرکز را روی بلاک‌چین اجرا کرده و قراردادهای هوشمند میزبانی کنند. از دیگر آلت‌کوین‌های اصلی باید به سولانا، کاردانو و ریپل اشاره کرد که کاربردهای گسترده‌ای دارند.

۳. میم کوین و شت کوین

شت کوین (Shitcoin) اصطلاحی است که برای ارزهای دیجیتال بی‌فایده و بدون ارزش به کار برده می‌شود. این رمزارزها معمولاً بی‌هدف بوده و نوآوری جدیدی برای فضای کریپتو به ارمغان نمی‌آورند. شت کوین‌ها اغلب توسط افرادی ایجاد می‌شوند که به دنبال کسب سود سریع از طریق تبلیغات و بازاریابی هستند. حین خرید شت کوین باید بدانید که ارزش آنها بسیار ناپایدار است و بارها شاهد بوده‌ایم که یک شبه، ارزش آنها به صفر رسیده است. 

میم کوین (Meme Coin) هم نوعی ارز دیجیتال است که از یک میم یا شوخی اینترنتی سرچشمه می‌گیرد. میم کوین‌ها معمولاً روی یک شبکه مثل اتریوم ساخته می‌شوند و مثل شت‌کوین اغلب بی‌ثبات و ناپایدار بوده و به سرعت ارز دور خارج می‌شوند. معروف‌ترین میم کوین بازار، دوج کوین است که در سال ۲۰۱۳ بر اساس میم اینترنتی سگ شیبا اینو طراحی شد. دوج کوین به دلیل حمایت ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا و اسپیس ایکس به محبوبیت رسید. 

از دیگر شت‌کوین‌های معروف باید به شیبا اینو (SHIB) و کیشو اینو (KISHU) اشاره کرد که به سرعت محبوب شده و به فهرست صد ارز برتر راه پیدا کردند. 

انواع ارز دیجیتال از نظر کاربرد

در ادامه انواع ارز دیجیتال را از نظر کاربرد بررسی کرده و برای هر کدام چند نمونه را معرفی می‌کنیم.

۱. استیبل کوین (Stablecoin)

استیبل کوین ارز دیجیتالی است از یک پشتوانه‌ پایدار مانند ارزهای فیات (دلار، یورو، پوند)، کالا (طلا، نقره، نفت) یا سایر ارزهای دیجیتال برخوردار است و ارزش آن تغییر چندانی نمی‌کند. یکی از مشکلات اساسی در صنعت کریپتو، نوسان شدید ارزش ارزهای دیجیتال است و استیبل‌کوین برای حل این مشکل ایجاد شد. ارزش یک استیبل کوین معمولاً با نسبت ۱:۱ به دارایی اصلی آن متصل می شود. انواع ارز دیجیتال استیبل کوین از مکانیسم‌های مختلفی بهره می‌برند؛ 

برای مثال:

• وثیقه فیات: این استیبل کوین‌ها یک ارز فیات خاص را به عنوان وثیقه برای صدور تعداد متناسبی توکن رزرو می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به تتر و USDC اشاره کرد که به دلار متصل شده‌اند. 
• وثیقه کالا: ارزش این استیبل‌کوین‌ها به ذخایر کالایی مانند طلا یا نفت وابسته است. برای مثال رمزارز پکس گلد (PAX Gold) هر توکن با یک اونس طلا مطابق با استانداردهای شمش‌ طلای لندن (London Good Delivery) پشتیبانی می‌شود.
• وثیقه کریپتو: این دسته استیبل‌کوین‌ها به ارزهای دیجیتال دیگر متصل هستند. توکن DAI یک نمونه بارز است که ارزش آن به دلار آمریکا وابسته شده اما توسط اتر پشتیبانی می‌شود.
• استیبل کوین‌ الگوریتمی: در این موارد به جای استفاده از ذخایر واقعی، از الگوریتم‌هایی برای کنترل عرضه توکن‌های در گردش استفاده می‌شود. این روش کاملا شبیه رویکرد بانک مرکزی برای حفظ ارزش پول ملی است.

پیشنهاد خواندنی: استیبل کوین گو GHO چیست و چه ارتباطی با آوی AAVE دارد؟

ویژگی‌های استیبل کوین 

• ثبات قیمت: برخوردار بودن از ارزش پایدار آن‌ها را برای تراکنش‌های روزمره، پرداخت دستمزد و ابزار مبادله در اقتصاد کریپتو ایده‌آل می‌کند.
• سرعت بالای تراکنش‌ها: تراکنش‌های استیبل‌کوینی مثل تتر ظرف کمتر از چند دقیقه انجام می‌شوند. این ویژگی آنها را برای معاملات سریع و آسان ایده‌آل می‌کند.
• تراکنش‌های برون مرزی: با استفاده از استیبل کوین‌هایی نظیر تتر می‌توان وجوه با مبالغ بسیار بالا را از هر نقطه دنیا به نقطه دیگر حواله کرد. 

کاربردهای استیبل کوین

• خرید و فروش: استیبل کوین‌ها به ابزاری اساسی در اکوسیستم کریپتو تبدیل شده‌اند و تصور بازار بدون توکنی مثل تتر ناممکن است. بخش عمده خرید و فروش ارز دیجیتال در صرافی‌ها از طریق تتر صورت می‌گیرد. 
• کاهش نوسانات: برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران راهی برای فرار از نوسان شدید سایر ارزهای دیجیتال بدون نیاز به تبدیل سرمایه به پول فیات ارائه می‌دهد.
• دیفای: در پلتفرم‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) برای وام دادن، قرض گرفتن و دیگر خدمات مالی استفاده می‌شود.
• ارتباط کریپتو با بازار سرمایه سنتی: استیبل کوین‌ها به عنوان پلی بین امور مالی سنتی و اقتصاد رمزنگاری جدید عمل کرده و یک روش کم‌ریسک برای ورود به بازار کریپتو فراهم می‌سازند. 

نمونه‌های استیبل کوین

• تتر (USDT): تتر پرکاربردترین استیبل کوین در دنیا است. ارزش هر واحد آن برابر با یک دلار آمریکاست و بنیاد تتر با ضرب کردن و سوزاندن توکن ها قیمت تتر را ثابت نگه می‌دارد.
• یو اس دی کوین (USDC): یو اس دی کوین یک استیبل‌کوین دیگر است که هر واحد آن ارزشی برابر با یک دلار آمریکا دارد.
• بایننس یو اس دی (BUSD): این استیبل کوین با دلار آمریکا پشتیبانی می‌شود و توسط صرافی بایننس به دنیای ارز دیجیتال عرضه شده است.
• دای (DAI): دای یک استیبل‌کوین بدون پشتوانه است که ارزش آن توسط الگوریتم‌های پیچیده‌ تعیین می‌شود.

چالش‌ها و ریسک‌ها

• نظارت قانونی: استیبل‌کوین‌ها به دلیل ارتباط تنگاتنگ با سیستم‌ مالی سنتی، با چالش‌های نظارتی قابل توجهی روبه‌رو هستند. دولت‌ها نگران اثراتی هستند که استیبل‌کوین‌ها بر سیاست پولی، ثبات مالی و انطباق با مقررات بین المللی برجا می‌گذارند.
• شفافیت و اعتماد: برای استیبل‌کوین‌های فیات و کالایی، به ممیزی‌های منظم نیاز است تا از پشتیبانی توکن‌های صادر شده توسط ذخایر ادعایی اطمینان حاصل شود. عدم شفافیت منجر به شک و تردید و مسائل حقوقی برای برخی پروژه‌های استیبل‌کوین شده است.

پیشنهاد خواندنی: معرفی انواع تتر؛ بررسی تفاوت‌های انواع تتر و نکاتی که باید بدانید

۲. توکن‌ زیرساختی (Infrastructure Token)

این توکن‌ها لایه اولیه و زیرساختی شبکه بلاک‌چین را برای توسعه زیرساخت‌های فیزیکی یا دیجیتال فراهم می‌کنند. از این توکن‌ها می‌توان برای تامین مالی اپ‌ها و پروژه‌های جدید یا بهبود زیرساخت‌های موجود استفاده کرد. مقیاس‌پذیری عالی و امنیت بالا از مزایایی آنهاست.

ویژگی‌های توکن زیرساختی

• امنیت بالا: ارزش توکن‌های زیرساختی با رشد شبکه افزایش می‌یابد چون به خاطر سازوکار خاص بلاک‌چین، وجود کاربران و تراکنش‌های بیشتر شبکه را ایمن‌تر و کارآمدتر می‌کند.
• حاکمیت غیرمتمرکز: این توکن‌ها اغلب دارای مدل‌ مدیریت غیرمتمرکز هستند، به این معنی که تصمیمات توسط جامعه کاربران و دارندگان توکن گرفته می‌شود.
• پشتیبانی انجمن: انواع رمز ارز زیرساختی از پشتیبانی قوی جامعه برخوردار هستند که منبع ارزشمندی برای حل مشکلات، توسعه ویژگی‌های جدید و بازاریابی پروژه است.
• طراحی پیچیده: ارزهای رمزپایه زیرساخت در مقایسه با پروژه‌های جدیدتر تیم‌ها و پایگاه‌های کد بالغ‌تری دارند. این مورد از نظر امنیت، ثبات و پشتیبانی توسعه‌دهندگان یک مزیت رقابتی است.

کاربردهای توکن زیرساختی

• تراکنش ایمن و کارآمد: این توکن‌ها راهی مطمئن و کارآمد برای انتقال دارایی در شبکه بلاک‌چین ارائه می‌کنند. از تکنیک‌های رمزنگاری و مکانیسم‌های اجماع برای تأیید و اعتبارسنجی استفاده می‌کنند تا هر تراکنش غیر قابل دستکاری و برگشت‌ناپذیر باشد.
• مقیاس پذیری: ارزهای زیرساختی به گونه ای طراحی شده‌اند که از تعداد زیادی کاربر و تراکنش پشتیبانی کنند. این مزیت برای رشد بلندمدت اکوسیستم ارزهای دیجیتال ضروری است.
• قابلیت تعامل: این توکن‌ها می‌توانند شبکه‌های مختلف بلاک‌چین را به هم مرتبط کنند که برنامه‌های کاربردی و موارد استفاده جدید را فراهم می‌کند.
• امنیت: این توکن‌ها به دلیل اتکا به رمزنگاری و مکانیسم‌های اجماع بسیار امن بوده و به برای ذخیره و انتقال ارزش ایده‌آل هستند.

نمونه‌های توکن زیرساختی

• اتر (ETH): یک نمونه کامل از توکن‌های زیرساختی ارز دیجیتال است که نقشی اساسی در ایجاد و استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز روی شبکه اتریوم دارد. شاید بگویید اتر پیش از این به عنوان کوین معرفی شد؛ واقعیت این است کاربردهای کوین و توکن همپوشانی دارد و در برخی موارد می‌توان یک کوین را دسته توکن هم قرار دارد. 
• آربیتروم (ARB): توکن آربیتروم برای بهبود قابلیت های پردازش تراکنش های بلاک چین اتریوم عمل می‌کند. رمزارز بومی این شبکه ARB است که به کاربران امکان نظردهی در مورد نحوه مدیریت پروژه را می‌دهد.
• پولکادات (DOT): پولکادات یک ارز رمزنگاری منحصر به فرد است که برای اتصال بلاک‌چین‌های مختلف و ایجاد ارتباط بین زنجیره‌ای طراحی شده است. با کمک این توکن‌ها کاربران می‌توانند داده‌ها را در شبکه‌های متفاوتی تراکنش کرده و به اشتراک بگذارند.

پیشنهاد خواندنی: آربیتروم چیست؟ آشنایی با شبکه و توکن آربیتروم

۳. توکن کاربردی (Utility Token)

توکن کاربردی نوعی ارز دیجیتال است که با هدف دسترسی به یک سرویس یا محصول خاص، خرید کالا و خدمات، رای دادن در مورد پروژه، دسترسی به مزایای انحصاری، تامین مالی پروژه‌های جدید، استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها به‌کار برده می‌شود.

توکن کاربردی معمولا روی یک شبکه بلاک‌چین مانند اتریوم یا بایننس اسمارت‌چین ساخته می‌شود. قبل از خرید توکن کاربردی باید میزان تقاضا، مرحله توسعه پروژه و سابقه تیم را در نظر بگیرید. 

ویژگی‌های توکن کاربردی

• مدل عرضه: این توکن‌ها معمولا از طریق پیش‌فروش یا عرضه اولیه در پلفترم‌های متمرکز نظیر صرافی ارز دیجیتال رمزینکس و در دسترس سرمایه گذاران قرار می‌گیرند.
• برآورد ارزش: ارزش این توکن‌ها شاید افزایش یابد اما به صورت بالقوه برای سرمایه‌گذاری مناسب نیستند. ارزش آنها اغلب با میزان سودمندی و کارایی در پلتفرم سنجیده می‌شود تا بازده بالقوه در سرمایه‌گذاری.
• پلتفرم خاص: توکن‌های کاربردی معمولا به یک پروژه یا برنامه بلاک‌چین خاص گره خورده و در آن اکوسیستم خاص استفاده می‌شوند.
• چشم‌انداز نظارتی: این توکن‌ها سهمی در درآمد یا موفقیت شرکت ندارند و ممکن است نسبت به دیگر توکن‌ها با نظارت کمتری مواجه شوند. البته این رویه به سرعت در حال تغییر است.

کاربردهای توکن کاربردی

• دسترسی: توکن‌های کاربردی به دارندگان حق دسترسی به خدمات یا محصولات را اعطا ‌می‌کنند. برای مثال فایل کوین (FIL) به کاربران اجازه دسترسی به فضای ذخیره‌سازی یا منابع پردازش ابری را می‌دهد.
• پرداخت کارمزد شبکه: در برخی پلتفرم‌ها برای پرداخت هزینه‌های شبکه، خدمات یا سایر قابلیت‌ها به توکن‌های کاربردی نیاز داریم. به عنوان مثال برای اجرای قراردادهای هوشمند یا اهدای پاداش به کاربران شبکه از این توکن‌ها استفاده می‌شود.
• مشارکت: توکن‌های کاربردی به کاربران امکان می‌دهد در حاکمیت شبکه شرکت کرده و در مورد تصمیمات مهم پروژه رای دهند.

نمونه‌های توکن کاربردی

• فایل کوین (FIL): فایل کوین یکی از محبوب‌ترین توکن‌های بازار است و برای خرید و فروش فضای ذخیره‌سازی در شبکه به‌کار می‌رود.
• گولم (GNT): گولم یک پلتفرم مبتنی بر بلاک‌چین است که قدرت محاسباتی را برای موارد مثل هوش مصنوعی، تهیه رندرهای CGI و سایر محاسبات پیچیده فراهم می‌کند. برای خرید و فروش منابع از توکن بومی شبکه به نام GNT استفاده می‌شود. برای خرید و فروش گولم می‌توانید از صرافی رمزینکس استفاده کنید. 

پیشنهاد خواندنی: معرفی ۱۰ تا از بهترین ارزهای دیجیتال هوش مصنوعی!

۴. توکن اوراق بهادار (Security Token)

توکن اوراق بهادار نشان دهنده سهم افراد از یک دارایی خاص مثل املاک، شرکت یا صندوق سرمایه‌گذاری است. این نوع رمز ارز که گاهی توکن سهام (Equity Token) هم نامیده می‌شوند، همان اوراق بهادار سنتی است که به صورت رمزنگاری شده روی شبکه بلاک‌چین ذخیره می‌شود.

توکن اوراق بهادار به عنوان یک مفهوم جدید در صنعت کریپتو با چالش‌های نظارتی قابل توجهی روبه‌روست. چهارچوب قانونی این دارایی‌ها هنوز در دست توسعه است و سرمایه‌گذاران باید از پیامدهای آن آگاه باشند، از جمله پتانسیل تغییرات قانونی که می‌تواند بر ارزش و حتی قانونی بودن توکن تأثیر بگذارد.

با این وجود توکن اوراق بهادار با پتانسیل‌های گسترده می‌تواند بازارهای مالی سنتی را باز تعریف کرده و راهی کارآمدتر، شفاف‌تر و مطمئن‌تر برای سرمایه‌گذاری و انتقال مالکیت دارایی‌ها ارائه دهد.

ویژگی‌های توکن اوراق بهادار

• اثبات مالکیت: توکن اوراق بهادار سند مالکیت یا سرمایه‌گذاری در یک دارایی واقعی مانند سهام، املاک، یا سایر دارایی‌های مالی هستند. دارندگان آن از سود سهام، سهم درآمد، حق رای یا سایر مزایای مالی نیز بهره‌مند خواهند بود.
• سند رسمی: این توکن‌ها تحت مقررات اوراق بهادار قرار دارند و باید در مراکز رسمی ثبت و تایید شوند. از اینرو صادرکنندگان هنگام تولید توکن باید ثبت اطلاعات دقیق در مورد محصول، احراز هویت (KYC) و قوانین ضد پولشویی (AML) را در نظر داشته باشند.
• دارای ارزش ذاتی: توکن اوراق بهادار بر خلاف توکن‌های کاربردی دارای ارزش ذاتی هستند که بر اساس قیمت دارایی فیزیکی مرتبط به آنها تعیین می‌شود. 

کاربردهای توکن اوراق بهادار

• سرمایه‌گذاری: با تقسیم دارایی‌ها به واحدهای کوچکتر فرصت سرمایه گذاری را برای طیف وسیعی از سرمایه گذاران خرد باز می‌کنند.
• تامین مالی: توکن اوراق بهادار به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا با روشی آسان و سریع از سرمایه‌گذاران تأمین مالی کنند.
• تسهیل تجارت: توکن اوراق بهادار با کاهش نیاز به واسطه‌ها به تسهیل خرید و فروش دارایی‌های منقول و غیرمنقول کمک می‌کنند.

نمونه‌های توکن اوراق بهادار

• توکن املاک و مستغلات: نشان‌دهنده مالکیت جزیی یا کلی در یک ملک یا مجموعه‌ای از املاک است.
• توکن سهام: سند سهام فرد در یک شرکت، سازمان، استارتاپ یا هر کسب‌وکار دیگری است.

پیشنهاد خواندنی: شاخص دلار چیست و چه تاثیری بر ارز دیجیتال دارد؟

۵. توکن‌ دیفای (DeFi)

توکن‌های دیفای در قلب اکوسیستم مالی غیرمتمرکز (DeFi) قرار دارند که شامل خدمات مالی مانند استقراض، وام‌دهی و تجارت بر بستر فناوری بلاک‌چین است. این توکن‌ها پیاده‌سازی پلتفرم‌ها و پروتکل‌های مختلف DeFi را عملی کرده و بر اجرای صحیح آن نظارت می‌کنند. 

توکن‌های دی‌فای تغییری اساسی در نحوه تعامل افراد با خدمات مالی محسوب می‌شوند و احتمالا نقش مهمی در آینده امور مالی ایفا خواهند کرد.

ویژگی‌های توکن دیفای

• دسترس‌پذیری جهانی: با استفاده از این توکن‌ها افراد در سراسر جهان می‌توانند بدون نیاز به حساب‌ بانکی سنتی یا ارز فیات، به خدمات مالی دسترسی داشته باشند.
• نوآوری: فضای دیفای به نوآوری‌های گسترده و سریع مشهور است و توکن‌های آن اغلب در خط مقدم محصولات و خدمات مالی جدید قرار دارند.
• قابلیت تعامل: بسیاری از توکن‌های DeFi بر اساس استانداردهای رایج (مانند ERC-20 در اتریوم) ساخته شده‌اند و قابلیت همکاری بین برنامه‌های مختلف DeFi را تسهیل می‌کنند.

کاربردهای توکن های DeFi

• پرداخت: این توکن‌ها در دنیای دیفای برای موارد متعددی مثل پرداخت هزینه‌ تراکنش، کارمزدها، شرکت در تصمیم‌گیری‌ها از طریق رای‌گیری و اهدای پاداش به کاربران کاربرد دارند. 
• فارم و استخراج: بسیاری از توکن‌های DeFi را می‌توان از طریق فارم یا استخراج به دست آورد. کاربران بدین منظور نقدینگی مورد نیاز یک پروتکل را فراهم کرده و توکن‌هایی را به عنوان پاداش دریافت می‌کنند.
• غیرحضانتی: برنامه‌های دیفای غیرحضانتی هستند؛ به این معنی که کاربران کنترل کاملی روی توکن‌های خود داشته و برای مدیریت وجوه خود به واسطه‌ها نیاز ندارند.

نمونه‌های توکن دیفای 

• میکر (MKR) و دای (DAI): میکر یک توکن حاکمیتی برای بنیاد MakerDAO و Maker Protocol است، DAI هم استیبل‌کوین است که به دلار آمریکا متصل بوده و از طریق وام‌دهی در سیستم Maker ایجاد می‌شود.
• کامپاند (COMP): توکن‌های COMP به دارندگان اجازه می‌دهند در مدیریت پروتکل Compound مشارکت کنند که بستری برای وام‌دهی و استقراض غیرمتمرکز است.
• یونی‌سواپ (UNI): توکن بومی صرافی غیر متمرکز Uniswap است که امکان خرید و فروش آسان توکن‌های DeFi را فراهم می‌کند.

ریسک‌ها و چالش‌ها

• نوسانات: ارزش توکن‌های DeFi می‌تواند به سرعت پامپ و دامپ شود؛ چون تغییرات سریع در عرضه و تقاضا مشخصه بازارهای جدید و نوظهور است.
• عدم قطعیت نظارتی: فضای دیفای نسبتا جدید است و با خلا نظارتی قابل توجهی روبرو است که می‌تواند بر ارزش دارایی‌های آن تأثیر بگذارد.
• ریسک‌های قرارداد هوشمند: پلتفرم‌های DeFi روی قراردادهای هوشمند اجرا می‌شوند که ممکن است به درستی حسابرسی نشده یا حاوی آسیب‌پذیری‌هایی امنیتی باشند که دسترسی هکرها به آنها را ممکن می‌کند.

پیشنهاد خواندنی: پرسودترین و بهترین پروژه‌های دیفای کدام‌ها هستند؟

۶. توکن‌ حاکمیت (Governance Token)

یکی از مزایای اصلی بلاک‌چین انتقال قدرت از یک نهاد مرکزی مثل دولت یا هیات مدیره شرکت، به خود کاربران است. در سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز یا دائو (DAO) این مفهوم از طریق توکن حاکمیت پیاده شده که به دارندگان آن حق مشارکت و رای دادن در مورد نحوه توسعه و مدیریت پروژه را می‌دهد. 

به لطف این توکن‌ها دیگر هیات مدیره سازمان نمی‌تواند پروژه را صرفا بر اساس منافع شخصی پیش ببرد و تمامی کاربران حق نظر دادن خواهند داشت. 

با رشد پروژه‌های بلاک‌چین و دیفای توکن‌های حاکمیتی می‌توانند حکمرانی سازمانی را بازتعریف کنند و یک بستر آزمایشی برای تصمیم‌گیری غیرمتمرکز و دموکراتیک در مقیاس بزرگ ارائه دهند.

ویژگی‌های توکن حاکمیت

• حق رای: دارندگان توکن می‌توانند تغییراتی را در پروتکل پیشنهاد دهند یا به تغییرات پیشنهادی توسط دیگران رای دهند. وزن رای کاربر معمولاً متناسب با تعداد توکن‌های هولد شده توسط وی سنجیده می‌شود.
• پیشنهاد تغییرات: در برخی اکوسیستم‌ها با هولد کردن مقدار مشخصی از توکن‌ می‌توانید تغییرات یا بهینه‌سازی‌های مد نظر خود را مطرح کرده و به رای بگذارید.
• انتخاب نماینده: هولدرهای توکن می‌توانند حق رای خود را به دیگران تفویض کنند و به اعضای مورد اعتماد یا کارشناسان اجازه دهند از طرف آنها رای دهند.

کاربردهای توکن حاکمیت

• تمرکززدایی: به لطف توکن‌های حاکمیتی کنترل یک سازمان، پروژه یا پروتکل به جای اینکه در دست چند نفر متمرکز شود، بین یک پایگاه گسترده از کاربران توزیع می‌شود.
• تراز منافع: در این سازمان‌ها منافع کاربران با منافع پروتکل همراستا می‌شود چون دارندگان توکن به اتخاذ تصمیماتی تشویق می‌شوند که ارزش پروژه و توکن آن را افزایش می‌دهد.
• مشارکت اجتماعی: این توکن‌ها حس مشارکت اجتماعی را تقویت کرده و به افراد این حس را القا می‌کنند که عضوی از پروژه هستند و در شکل‌گیری و موفقیت آن نقش دارند.

نمونه‌های توکن حکومتی

• آوه (AAVE): دارندگان توکن AAVE می‌توانند در مورد تغییرات پروتکل Aave مانند افزودن ویژگی‌های جدید یا تغییر پارامترهای کلیدی رای دهند.
• کامپاند (COMP): توکن COMP به کاربران امکان می‌دهد با ارائه پیشنهاد، نظر و رای در در حاکمیت پروتکل کامپاند مشارکت کنند.
•  مانا غیر متمرکز (MANA): هولدرهای مانا در مورد به‌روزرسانی سیاست‌ها، فروش زمین و انواع محتوای مجاز در متاورس رای می‌دهند.

ریسک‌ها و چالش‌ها

• نیاز به شمار زیاد کاربران: مدیریت موثر سازمان‌های دائو نیازمند حضور تعداد زیادی از کاربران متعهد است اما این پایگاه کاربری همیشه وجود ندارد.
• انتخابات غیرشفاف: اگر تعداد کمی از دارندگان درصد زیادی از توکن‌ها را جمع کنند، می‌‌توانند قدرت را به صورت متمرکز در اختیار خود بگیرند و آینده سازمان را بر اساس منافع خود پیش ببرند.
• پیچیدگی حکمرانی: درک فرآیندها و مکانیسم‌های حکمرانی غیرمتمرکز و مشارکت در آن برای برخی کاربران پیچیده و دشوار است.

پیشنهاد خواندنی: حاکمیت در بلاکچین چیست و چرا برای ارزهای دیجیتال مهم است؟

۷. توکن‌ غیرمثلی (NFT)

توکن غیر مثلی (NFT) یک دارایی‌ منحصر به فرد روی شبکه بلاک‌چین است که از طریق امضای دیجیتال و کد شناسایی از دیگر توکن‌ها متمایز می‌شود. بر خلاف دیگر ارزهای دیجیتال NFT قابل تعویض نیست و تنها یک نسخه اصلی از آنها وجود دارد؛ از این‌رو در مواردی از آن استفاده می‌شود که اصالت اهمیت زیادی دارد. 

برای مثال با یک NFT می‌توان مالکیت کاربر بر آثار هنری دیجیتال، کلکسیون‌ها، اقلام درون بازی و دیگر دارایی‌های ارزشمند را نشان داد. 

NFTها در حال باز تعریف مفهوم مالکیت در عصر دیجیتال هستند و دامنه مواردی را که می‌توان در قالب توکن بلاک‌چین داد و ستد کرد، به شدت گسترش داده‌اند. هرچه فناوری بلاک‌چین بالغ‌تر شود، NFT بر بخش‌های مختلف از سرگرمی و رسانه گرفته تا تأیید هویت و املاک و مستغلات تاثیر بیشتری خواهد گذاشت.

ویژگی‌های NFT 

• منحصر به فرد: هر NFT دارای یک امضای دیجیتال خاص است که آن را از دیگر توکن‌ها متمایز می‌کند. از این رو قابل کپی‌برداری نیست.
• مالکیت: ویژگی‌های هر NFT روی شبکه بلاک‌چین ثبت می‌شود تا تاریخ خرید و فروش و مالکیت کاربر بر یک دارایی خاص ثابت شود.
• قابلیت تعامل: NFT‌ها بر اساس پروتکل‌های توکن استاندارد (مانند ERC-721 و ERC-1155 در اتریوم) ساخته شده‌اند و می‌توان آنها در اکوسیستم‌های مختلف مشاهده و خرید و فروش کرد.
• تغییرناپذیری: اطلاعات درون یک NFT پس از ثبت بر روی بلاک‌چین، قابل تغییر نیست و یک رکورد قابل اعتماد را برای مواردی مثل قراردهای هوشمند ارائه می‌دهد.

کاربردهای توکن NFT

• هنر دیجیتال: NFT‌ها هنرمندان را قادر می‌سازند بر حق کپی‌رایت آثار خود کنترل داشته و از خرید و فروش و ایجاد نسخه‌های تقلبی جلوگیری کنند.
• توسعه کلکسیون: NFT به کلکسیون‌داران اجازه می‌دهد، مجموعه‌های خود را به روشی جدید جمع‌آوری و مدیریت کنند.
• گیمینگ: دارایی‌های درون بازی مانند پوسته‌ها، اسلحه، مراحل جدید و شخصیت‌ها را می‌توان NFT کرد تا کاربران آن را تحت مالکیت خود درآورده و روی شبکه بلاک‌چین به خرید و فروش بگذارند.
• احراز هویت: NFT‌ها به خاطر یکتایی می‌توانند در پلتفرم‌های اینترنتی نشان‌گر هویت دیجیتال افراد باشند و برای احراز هویت به‌کار برده شوند.

پیشنهاد خواندنی: راهنمای جامع ساخت NFT به زبان ساده

نمونه‌های توکن غیر‌مثلی

• کریپتوپانکس: کریپتوپانکس مجموعه‌ای از حدود ۱۰ هزار NFT پیکسلی از شخصیت‌های انسانی است.
• NBA Top Shot: مجموعه‌ NFTهای ویدیویی از لحظات برجسته بازی‌های لیگ ملی بسکتبال آمریکا NBA است که به خرید و فروش گذاشته می‌شود.
• Bored Ape Yacht Club: یکی از پرفروش‌ترین مجموعه‌های NFT با بیش از ۱۰ هزار تصویر میمون است که به دلیل طراحی منحصربه‌فرد بین کاربران محبوبیت بالایی دارد.

ریسک‌ها و چالش‌ها

• نگرانی‌های زیست محیطی: ایجاد و تجارت NFT روی شبکه‌های بلاک‌چین به قدرت محاسباتی قابل توجهی نیاز دارد و مقادیر زیادی انرژی مصرف می‌کند. این امر نگرانی‌هایی را در مورد اثرات زیست محیطی چنین فعالیت‌هایی ایجاد کرده است.
• نوسانات بازار: بازار NFT شاهد نوسانات شدیدی بوده و قیمت‌ها در برخی موارد به دلیل سفته بازی بالا رفته‌‌اند. برای مثال اولین توییت جک دورسی که توسط یک ایرانی با قیمت ۲.۹ میلیون‌دلار خریداری شد، پس از مدتی حتی با صد دلار هم خریدار نداشت. 
• مالکیت معنوی: قوانین مربوط به مالکیت و حقوق بازتولید NFT پیچیده بوده و هنوز در حال تکامل است.

سوالات متداول

منابع: Coinmarketcap | Ejable | Corporate Finance Institute | Kraken