ارز دیجیتال سولانا یکی از بهترین پروژههای سوار شده روی بلاکچین نسل ۴ است. این پروژه یکی از جدیدترین رقبای برادر بزرگتر خود یعنی اتریوم است. عملکرد قابل توجه آن بهواسطه بلاکچین خارقالعادهای که دارد باعث شده است که بیشتر از پیش مورد توجه قرار بگیرد. در این مقاله از رمزینکس به طور مفصل قصد پرداختن به بلاکچین، اهداف، مزایا و معایب این ارز دیجیتال داریم.
سولانا (Solana) چیست؟
سولانا یک بلاکچین قوی و همچنین یکی از بزرگترین پروژههای پشتیبانی کننده از قراردادهای هوشمند است. جدای از این، این پلتفرم سریعتر، ارزانتر و مقاومتر از اتریوم است؛ به همین دلیل بسیاری بر این باورند که این ارز دیجیتال در آینده ممکن است از اتریوم پیشی بگیرد.
سولانا نیز مانند سایر ارزهای دیجیتال، دارای ارز بومی خود به نام سول (Sol) است. این ارز دیجیتال بهسرعت در حال رشد بود و در حال حاضر، در زمان نگارش این مطلب با ارزش بازار آن بیش از ۴۹ میلیون دلار در رتبه ۷ بازار قرار دارد.
برای درک بهتر اهمیت و ویژگیهای منحصربهفرد ارز دیجیتال سولانا، لازم است ابتدا درک سطحی از فناوری آن داشته باشید. قراردادهای هوشمند کدهای کامپیوتری هستند که روی بلاکچینها اجرا میشوند. این قراردادها یکی از بزرگترین ویژگیهای سولانا است.
بلاکچینها نیز دفتر کل غیرمتمرکزی هستند که مانند کتابهای حسابرسی مجازی نشان میدهند که چه کسی مالک چه چیزی است. این بلاکچینها کاملاً به طور مستقل عمل میکنند و توسط اشخاص یا شرکتهای خاصی مدیریت نمیشوند.
قراردادهای هوشمند در دنیای ارزهای دیجیتال بسیار محبوب بوده و اتریوم بزرگترین پلتفرم مبتنی بر قراردادهای هوشمند است که در ابتدا مفهوم قرارداد هوشمند را به بلاکچین معرفی کرد. با این حال این پلتفرم محبوب از زمان راهاندازی در سال ۲۰۱۵ تا کنون با مشکلاتی از جمله سرعت پایین دست و پنجه نرم میکند و برنامههایی که برای تسریع آن ایجاد شدهاند، بهآرامی در حال پیشرفت هستند.
بلاکچین سولانا که سکههای خود را در بهار ۲۰۲۰ عرضه کرد، ادعا میکند که تمام مشکلاتی را که اتریوم با آن روبرو است را در شبکه خود حل کرده است. در این پلتفرم هزینه انجام تراکنشها بسیار ارزان است و درعینحال معاملات بسیار سریعتر انجام میشوند، جدای از اینها این شبکه بر خلاف شبکههای مبتنی بر الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) با محیطزیست سازگار است و برای استخراج کوینهای آن، انرژی بسیار کمتری مصرف میکند.
ارز دیجیتال سولانا ۱۱ آوریل ۲۰۲۰ با قیمت زیر یک دلار راهاندازی شد. محبوبیت ناگهانی این ارز دیجیتال به دلیل روند صعودی قیمت آن بود و در حال حاضر این رمزارز در تاریخ نوشتن این مقاله به قیمت ۱۶۰ دلار صعود پیدا کرده است. باید دید که آیا سولانا مسیر صعودی خود را ادامه میدهد یا خیر و اینکه آیا خواهد توانست از اتریوم پیشی بگیرد و تبدیل به بلاکچین غالب شود یا نه؟
با این حال بهزودی اتریوم نیز پلتفرم خود را ارتقا خواهد داد و بهاینترتیب با ارتقا الگوریتم اجماع خود از اثبات کار به اثبات سهام (PoS) خواهد توانست تقریباً تمامی مشکلاتی را که شبکه کنونی با آن روبرو است را حل کند.
ایده اولیه بلاکچین سولانا
سولانا یک بلاکچین در مقیاس وب و مقاوم در برابر سانسور است که بر روی حل برخی از مهمترین مسائل در صنعت دیجیتال مانند سرعت و مقیاسپذیری برای پذیرش جهانی کار میکند.
هدف اصلی پلتفرم سولانا حل مشکل مقیاسپذیری به کمک پروتکلی با کارایی بالا است که مکانیسم پردازش تراکنش و الگوریتم اجماع کارآمدتر را در مقایسه با سایر بلاکچینها پیاده سازی کرده و آن را به سریعترین شبکه لایه ۱ جهان تبدیل میکند.
هدف نهایی سولانا حل مشکلات رایج بلاکچین از جمله متمرکز شدن، امنیت و مقیاسپذیری است. سولانا ادعا میکند که این سه مشکل رایج را به کمک نوآوریهای اصلی خود حل کرده است.
فناوری بلاکچین سولانا
پلتفرم سولانا از فناوریهای جدید روز برای پیشرفت و توسعه شبکه خود استفاده میکند. در ادامه چندین مورد از این ویژگیها را به طور مختصر معرفی خواهیم کرد.
- اثبات تاریخ (Proof of History)
الگوریتم اجماع پلتفرم سولانا اثبات تاریخ نامیده میشود. این الگوریتم از رشتههایی از محاسبات تشکیل شده است که تاریخچه دیجیتالی تراکنشها را برای اثبات وقوع هر تراکنش در شبکه، در هر زمان معین ارائه میدهد.
اثبات تاریخ را بهعنوان یک ساعت رمزنگاری در نظر بگیرید که به هر تراکنش در شبکه جدای از ساختار داده، یک نشان زمان هم میدهد که همچنین میتواند یک ضمیمه ساده از دادهها باشد.
اثبات تاریخ تا حدود زیادی به اثبات سهام متکی است؛ به این صورت که برای تأیید تراکنشها از الگوریتم تاور بیافتی (Tower BFT) استفاده میکند. اثبات تاریخ در اصل یک درایو فرکانس متغیر (VDF) با فرکانس بالاست.
درایو فرکانس متغیر در این شبکه عملکردی سهگانه دارد، از جمله راهاندازی، ارزیابی و تأیید که برای تولید یک خروجی دقیق و قابل اعتماد لازم است. با اثبات اینکه تولیدکنندگان بلاک مدت زمان کافی منتظر بودهاند تا به عملکرد شبکه کمک کنند، نظم و ترتیب لازم در شبکه حفظ میشود.
سولانا از الگویتم SHA256 استفاده میکند که الگوریتم مورد استفاده توسط شبکه بیت کوین نیز است. این الگوریتم مجموعهای از توابع رمزنگاری ثبت شده است که به مقدار طول ۲۵۶ بیت خروجی میگیرد. شبکه سولانا بهصورت دورهای از تعداد و هشهای SHA256 نمونه میگیرد و دادههای زمان واقعی را که توسط مجموعه هشهای موجود در سیپییو (CPU) تعیین شده است، ارائه میدهد.
اعتبارسنجان میتوانند از این دنبالههای هش (sequence of hashes) برای ضبط قطعهای از دادههای ایجاد شده، قبل از ایجاد یک شاخص هش خاص استفاده کنند. تایم استمپ (timestamp) یا مهلت زمانی انجام معاملات، زمانی ایجاد میشود که این قطعه داده درج شود.
سولانا ادعا میکند که به توان عملیاتی (throughput) 65000 تراکنش بر ثانیه (TPS) با متوسط زمان یک بلاک در هر ۴۰۰ میلیثانیه و همچنین هزینه تراکنش ۰/۰۰۰۰۰۵ توکن سولانا (SOL) برای هر معامله دست یافته است.
- تاور بیافتی
تاور بیافتی یک نسخه بهینه شده از الگوریتم تحمل خطای بیزانس (Pantical Byzantine Fault Tolerance) است که امنیت و عملکرد شبکه را حفظ میکند. این مکانیسم بر اساس الگوریتم اجماع سولانا و با استفاده از الگوریتم اثبات تاریخ عمل میکند.
تاور بیافتی مشکلات خاصی مانند هزینه بازگشت (rollbacks)، تفاوت سرعت ایسیک (ASIC) میان گرهها یا سایر مشکلات مربوط به رأیگیری بر اساس پاداش را برطرف میکند.
- توربین (Turbine)
توربین یک پروتکل انتشار بلاک است که با تجزیه دادهها به بستههای توزیع شده با استفاده از مقدار کمی از پهنای باند (bandwidth) شبکه، به عملکرد شبکه کمک میکند و به گرهها کمک میکند تا حتی با توان و نیروی کمتر، عملکرد بهتری داشته باشند.
- خوشهها (Clusters)
خوشهها به گروههای اعتبارسنج گفته میشود که هر کدام از این گروهها اهداف مختلفی در شبکه دارند اما در کل وظیفه اصلی آنها این است که با هم کار کرده و معاملات مشتریها را تأیید کنند.
- گلف استریم (Gulf Stream)
گلف استریم به پروتکل فوروارد سولانا که بدون ممپول (mempool-less) عمل میکند، اشاره دارد. ممپول مکانیسم گره رمزارز برای ذخیره تراکنشهای تأیید نشده، قبل از افزودن آنها به بلاکچین است.
- پایپ لاینینگ (Pipelining)
پایپ لاینینگ یک واحد پردازش تراکنش چندگانه در پلتفرم سولانا است که مراحل متفاوتی را برای تکمیل در هر سیپییو ایجاد میکند. این تکنیک معمولاً در طراحی سیپییو استفاده میشود.
بلاکچین سولانا چگونه کار میکند؟
سولانا با شبکهای از ۲۰۰ گره مجزا که در هنگام کار با پردازندههای گرافیکی، توان عملیاتی ۵۰۰۰۰ تراکنش بر ثانیه را ایجاد میکنند، یکی از باکیفیتترین بلاکچینهای بدون مجوز در بازار محسوب میشود. این شبکه با کمک معماری الگوریتم اجماع منحصربهفرد خود به این میزان توان عملیاتی دست مییابد.
سولانا مانند کاردانو (Cardano) و ترون (Tron) از الگوریتم اجماع اثبات سهام استفاده میکند با این تفاوت که الگوریتم اجماع سولانا با استفاده از تاور بیافتی تقویت شده است. الگوریتم تاور امکان حملات احتمالی از سوی گرههای مخرب را از بین میبرد و با حفظ امنیت به شبکه کمک میکند تا به اجماع برسد.
تاور بیافتی یک منبع جهانی از زمان را در سراسر شبکه از طریق اثبات تاریخ اجرا میکند و با این کار، یک پرونده مشترک از همه رویدادها و معاملات روی بلاکچین، بهعنوان یک مرجع دائمی برای گرههای در حال اجرا در شبکه، ایجاد میکند.
اغلب مردم اثبات تاریخ را که یکی از نوآوریهای اصلی سولانا است را با یک پروتکل اجماع اشتباه میگیرند. با این حال، اثبات تاریخ یک منبع زمان جهانی بلاکچین است که برای استفاده از آن نیازی به مجوز نیست و در واقع اثبات تاریخ قبل از اینکه شبکه به توافق برسد، شروع به فعالیت میکند.
اثبات تاریخ یک پروتکل اجماع یا مکانیسم ضد حملههای سیبل (Sybil) نیست، بلکه یک ساعت غیرمتمرکز است که به ایمنسازی بلاک چین کمک میکند.
تاور بیافتی از این ساعت برای تسهیل پردازش معاملات استفاده میکند چرا که با استفاده از این ساعت دیگر لازم نیست معاملات قبلی نیز پردازش شوند و بهاینترتیب کل پروسه پردازش معاملات بسیار راحتتر صورت میگیرد.
سی لول (Sealevel) با سیستم موازی سازی معاملات سولانا و همچنین با فعال کردن زمان اجرای قراردادهای هوشمند، نقش اساسی را در این پلتفرم ایفا میکند. سی لول استفاده از منابع شبکه را بهینه سازی و مقیاسپذیری افقی (horizontal scaling) آن را در کارت گرافیکها و هارد اساسدی (SSD) فعال میکند.
گلف استریم که به نوعی سیستم ممپول (mempool) سولانا به شمار میرود با سایر بلاکچینهای متداول متفاوت است، زیرا تراکنشها را قبل از نهایی شدن معاملات قبلی به اعتبارسنجان ارسال میکند. این پروتکل ارسال تراکنش با به حداکثر رساندن سرعت تأیید تراکنشها و همچنین امکان انجام همزمان تراکنش و موازی سازی، به افزایش سرعت شبکه کمک بسیاری میکند.
تاریخچه ارز دیجیتال سولانا
سولانا در سال ۲۰۱۷ توسط آناتولی یاکوونکو (Anatoly Yakovenko)، مهندس سابق شرکت چندملیتی کوالکام (Qualcomm) تأسیس شد.
او در همان سال وایت پیپر (Whitepaper) سولانا را با ایده ایجاد یک سیستم توزیع شده با الگوریتم جدید که میتواند بلاکچینهای اثبات سهام و اثبات کار را که بیشتر از سایر الگوریتمها مورد استفاده قرار میگیرند، تقویت و بهبود بخشد، منتشر کرد. بهاینترتیب الگوریتم اثبات تاریخ برای اولین بار توسط بلاکچین سولانا مورد استفاده قرار گرفت.
عرضه اولیه سولانا
یاکوونکو به کمک همکارانش گرگ فیتزجرالد (Greg Fitzgerald) و اریک ویلیامز (Eric Williams) موفق شد یک شبکه آزمایشی ایجاد کند و درعینحال آزمایشگاههای سولانا را نیز که در سانفرانسیسکو کالیفرنیا مستقر هستند را تأسیس کرد.
سرانجام این پروژه از طریق عرضه اولیه سکه آغاز شد و از طریق این عرضه اولیه بیش از ۲۵/۶ میلیون دلار در ماه مارس ۲۰۲۰ جمعآوری شد. علاوه بر این آزمایشگاه سولانا نیز در ژوئن ۲۰۲۱ حدود ۳۱۴ میلیون دلار برای توسعه بیشتر شبکه سولانا جمعآوری کرد.
از آن زمان تا کنون، این پروتکل به یکی از سریعترین پروتکلهای در حال رشد در فضای دیفای (DeFi) تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۱ این پروتکل توجه بازار ارز دیجیتال را نه فقط به دلیل فناوری آن، بلکه به دلیل عملکرد چشمگیر توکن سولانا به خود جلب کرد که در نهایت موجب افزایش ارزش این ارز دیجیتال شد.
حامیان سولانا و اکوسیستم سولانا
پلتفرم سولانا در ابتدای حضور خود در بازار ارزهای دیجیتال، توانست شرکتهای مطرح در حوزه بلاکچین و فضای دیفای و همچنین سرمایههای نهادی از جمله مالتی کوین کپیتال (Multicoin Capital)، سیامسیسی (CMCC)، تتر (Tether)، چین لینک (Chainlink) و … را جذب کند.
در حال حاضر بیش از ۲۳۱ شرکت در زمینههای مختلف اکوسیستم سولانا فعالیت میکنند. برخی از این شرکتها عبارتاند از بازار سازهای خودکار مانند سروم (Serum)، اوراکلها مانند چین لینک، گراویتی (Gravity)، سویچبورد (Switchboard)، بند پروتکل (Band Protocol) و نوزومی (Nozomi)، همچنین پروژههای استیبل کوین (stablecoin)، کیف پولها و صرافیها.
توکن سول (SOL)
توکن سول توکن بومی و کاربردی پلتفرم سولانا است که از آن برای استیک (stake) و پرداخت هزینه تراکنش استفاده میشود. سول یک توکن تورمی است که با عرضه محدود و نرخ تورم سالانه ۱.۵ درصد طراحی شده است.
توکن سول در مارس ۲۰۲۰ در بحبوحه انتشار شبکه بتا تست نت (beta testnet) راهاندازی شد و از آن زمان تا کنون تبدیل به یکی از ارزهای دیجیتال پیشرو در بازار شده است.
رقبای سولانا
سولانا از زمان راهاندازی تا کنون تلاش کرده است تا به یکی از رقبای اصلی ارزهای دیجیتال پیشرو مانند اتریوم، پولکادات (Polkadot) و بایننس (Binance) تبدیل شود.
برای اینکه بهتر با مزیا و معایب ارز دیجیتال سولانا آشنا شویم بهتر است نگاهی به مقایسه آن با سایر ارزهای دیجیتال بیندازیم.
پلتفرم سولانا ظاهراً قادر به دستیابی بهسرعت پردازش بیش از ۶۰۰۰۰ تراکنش در ثانیه است. این امر آن را به یکی از سریعترین بلاکچینها برای رقابت با سایر پلتفرمهای خارج از فضای دیفای تبدیل میکند. بهعنوان مثال اتریوم تنها میتواند ۱۶ تراکنش در ثانیه را مدیریت کند که نسبت به سولانا رقم بسیار پایینی است.
مزایای سولانا
سولانا نسبت به پلتفرمهای دیگر مزایای زیر را نیز دارد:
- الگوریتم اجماع متفاوت برای افزایش سرعت تأیید معاملات
- اقتصاد توکنی (tokenomics) جدید برای کاهش کارمزد تراکنشها
- و در نهایت تجربه کاربری بهتری را ارائه میدهد.
با این حال، در حال حاضر اتریوم در کانون توجه جامعه دیفای قرار گرفته است چرا که بهروزرسانی اتریوم و ارتقا آن به اتریوم ۲.۰ در حال توسعه است و به سبب این بهروزرسانی مقیاسپذیری شبکه بهبود پیدا خواهد کرد، هزینه معاملات کاهش مییابند و توان عملیاتی نیز افزایش خواهد یافت.
یکی از ویژگیهای مهمی که توجه توسعهدهندگان را به خود جلب کرده است مکانیسم ترکیبی سولانا برای حل مسائل معمولی بلاکچین مانند اثبات تاریخ است که زمان بین تراکنشها را کاهش داده و امنیت شبکه را تقویت میکند.
معایب و مشکلات سولانا
سولانا جدای از مزایا و ویژگیهای منحصربهفردی که دارد، مشکلات و موانعی را نیز در پلتفرم خود دارد که لازم است با آنها مقابله کند. در حالی که این پروتکل قابلیت آن را دارد که با پروژههای بلاکچین قوی و برتر بازار رقابت کند، همچنان در برابر متمرکز شدن آسیبپذیر است چرا که اعتبارسنجهای کافی در این بلاکچین وجود ندارند.
عدم وجود اعتبارسنجهای کافی در شبکه سولانا یکی از مواردی است که به خاطر آن این شبکه بسیار مورد انتقاد قرار گرفته است. اگرچه هر کسی در این شبکه میتواند اعتبارسنج شود اما انجام چنین کاری به منابع محاسباتی بالایی نیاز دارد که مانع بزرگی برای بسیاری به شمار میرود.
علاوه بر این، در ماه سپتامبر این پلتفرم دو بار دچار قطعی شبکه شد. دومین باری که این قطعی صورت گرفت ساعتها طول کشید تا اعتبارسنجهای شبکه ارتقا یابند و شبکه به حالت عادی برگردد.
چه چیزی سولانا را نسبت به سایر بلاکچینها متمایز میکند؟
سولانا اغلب بهعنوان مقیاسپذیرترین و اولین بلاکچین جهان در مقیاس وب (web-scale) شناخته میشود زیرا در میان معدود پروتکلهایی است که به بیش از ۱۰۰۰ تراکنش در ثانیه (TPS) دست یافته است.
علاوه بر این، سولانا ادعا میکند که از بیش از ۵۰۰۰۰ تراکنش در ثانیه با بیش از ۲۰۰ گره در شبکه آزمایشی فعلی پشتیبانی میکند. این امر سولانا را تا حد زیادی به کارآمدترین شبکه بلاکچین تبدیل میکند.
در مقایسه سیستمهای مبتنی بر اثبات کار مانند بیت کوین تقریباً ۵ تراکنش در ثانیه را پشتیبانی میکنند، در حالی که اتریوم در حال حاضر به طور میانگین دارای حدود ۱۳ تراکنش در ثانیه است. به همین دلیل است که سولانا ۱۰۰۰۰ برابر سریعتر از بیت کوین و ۳۸۰۰ برابر سریعتر از اتریوم عمل میکند.
یکی دیگر از جنبههای منحصربهفرد این شبکه است که بدون استفاده از راهحلهای خارج زنجیرهای عمل میکند. در حالی که پلتفرمی مانند اتریوم به زنجیره پلاسمای پالی گان (Polygon’s Plasma Chains) و سایر راهحلهای مقیاسپذیری مشابه متکی است.
بنابراین سولانا یکی از معدود پروتکلهای بلاکچین لایه ۱ است که در معرض مشکلات خروج انبوه و سایر خطرات مرتبط به شبکههای لایه ۲ ندارد.
مدت زمان مورد نیاز برای ایجاد هر بلاک جدید در پلتفرم سولانا ۶۰۰ میلیثانیه است. هزینه هر کارمزد در شبکه سولانا نیز به طور میانگین ۰/۰۰۰۲۵ دلار برای هر تراکنش است، در مقابل هزینه هر تراکنش در پلتفرم اتریوم به طور متوسط ۶/۸۶ دلار است.
بهعنوان نمونه، هزینه یک تراکنش یک میلیون دلاری در سولانا حدود ۱۰ دلار است در حالی که همان تراکنش در پلتفرم اتریوم ۳۰۰۰۰۰ دلار هزینه دارد.
سولانا بهتر است یا کاردانو و اتریوم؟
در ادامه بیشتر به تفاوتهای میان سولانا و دو رقیب اصلی آن یعنی اتریوم و کاردانو پرداخته شده است.
-
مکانیسم اجماع
همانطور که میدانید بلاکچینها غیرمتمرکز هستند و توسط هیچ شخص یا ارگانی کنترل و اداره نمیشوند. با این حال، درک چگونگی تصمیم گیری در بلاکچین برای کسانی که میخواهند به این بلاکچینها بپیوندند ضروری است.
فرایندی که از طریق آن شرکت کنندگان یا گرهها در مورد وضعیت شبکه تصمیم میگیرند بهعنوان مکانیسم اجماع شناخته میشود. بلاکچینها هر کدام از مکانیسمهای اجماع مختلفی استفاده میکنند.
بلاکچین | اتریوم | کاردانو | سولانا |
مکانیسم اجماع | اثبات کار | اثبات سهام | اثبات تاریخ |
-
توان عملیاتی
توان عملیاتی بهعنوان نرخ انجام تراکنش در بلاکچین تعریف میشود. این نرخ بر حسب تعداد تراکنش در ثانیه اندازهگیری میشود.
بلاکچین | اتریوم | کاردانو | سولانا |
تراکنش در ثانیه | ۳۰ | ۲۵۷ | ۵۷ هزار |
-
هزینه تراکنش
کارمزدی که کاربر برای انجام یک تراکنش ارز دیجیتال پرداخت میکند، تحت عنوان هزینه تراکنش شناخته میشود.
بلاکچین | اتریوم | کاردانو | سولانا |
هزینه تراکنش | ۴ تا ۱۲ دلار | ۰/۰۲ دلار | ۰/۰۰۰۲ دلار |
اتریوم، کاردانو و سولانا هر کدام ایدهها و طرحهای خود را برای حل مشکلات و تبدیل شدن به پرکاربردترین بلاکچین دارند. اتریوم به دلیل اکوسیستمی که ارائه میدهد محبوبترین بلاکچین برای ساخت اپلیکیشنهای غیرمتمرکز است اما مقیاسپذیری و هزینه بالای گس (gas) موانع بسیاری برای اتریوم ایجاد میکند.
در مقابل پذیرش الگوریتم اجماع اثبات سهام توسط کاردانو، آن را در مقابل اغلب بلاکچینها متمایز میکند. هدف کاردانو این است که یک پلتفرم مقیاسپذیرتر و پایدارتر برای اجرای قراردادهای هوشمند، ساخت اپلیکیشنهای غیرمتمرکز و بهبود بلاکچینهای سنتی مانند اتریوم باشد.
در مقابل سولانا در درجه اول هدف خود را حل مسئله مقیاسپذیری بلاکچین و همچنین غیرمتمرکز سازی بلاکچین و حفظ امنیت اعلام میکند. هدف سولانا این است که شبکهای سریع و مؤثرتر از اتریوم، کاردانو و سایر بلاکچینهای موجود در بازار باشد.