الگوی مثلث چیست؟ آموزش استفاده و انواع آن

الگوها پرایس اکشن نقش اساسی در تشخیص روند در تحلیل تکنیکال و تغییرات قیمت ارز دیجیتال دارند. یکی از پرکاربردترین این الگوها، الگوی مثلث (Triangle Pattern) است که گاه به عنوان ادامه‌دهنده‌ی روند و گاه به عنوان الگوی بازگشتی روند (Trend Reversal) روی نمودار قیمت ظاهر می‌شود. در ادامه به تعریف این الگو و نحوه شناسایی و طریقه معامله با آن می‌پردازیم.

الگوی مثلث چیست؟

الگوی مثلث زمانی روی نمودار قیمت ظاهر می‌شود که خریداران و فروشندگان دو عقیده‌ی مخالف هم دارند. خریداران معتقدند روند صعودی است بنابراین اجازه‌ی شکسته شدن کف‌ها (low) را نمی‌دهند و فروشندگان اعتقاد دارند روند نزولی است و اجازه‌ی شکسته‌ شدن سقف قبلی را نمی‌دهند. همانطور که در تصویر زیر می‌بینیم، قیمت در حال تشکیل کف بالاتر و سقف پایین‌تر است. یعنی بخشی از قیمت صعودی رفتار می‌کند و بخشی نزولی. در چنین حالتی قیمت یک الگوی مثلث را ایجاد می‌کند. این الگو، از دو خط (ضلع‌های مثلث) تشکیل می‌شود که به عنوان حمایت و مقاومت برای قیمت عمل می‌کنند. در این حالت هر یک از گروه‌های خریدار یا فروشنده که موفق به شکستن الگو (برک اوت) شوند، کنترل قیمت را بدست می‌گیرند و انتظار داریم قیمت در جهت شکست حرکت کند. اما این موضوع قطعی نیست و در درس حرکت اسپایک، به خاطر داریم قیمت گاهی حمایت یا مقاومت را فیک برک اوت می‌کند و سپس در جهت مخالف حرکت می‌کند.

تصویر زیر مربوط به تشکیل الگوی مثلث در نمودار قیمت بیت کوین است. همانطور که می‌بینیم با شکسته شدن الگوی مثلث به سمت بالا، خریداران کنترل قیمت را به دست گرفته‌اند و قیمت در همان جهت حرکت کرده است.

اهمیت الگوی مثلث

زمانی که الگوی مثلث تشکیل می‌شود به این نتیجه می‌رسیم که قدرت خریداران و فروشندگان در حال حاضر برابر است و همانطور که درس قدرت روند در تحلیل تکنیکال گفتیم، روند‌ها حاصل شکل‌گیری اختلاف قدرت میان خریداران و فروشندگان می‌باشند. بنابراین زمانی که قیمت از الگوی مثلث خارج می‌شود نشانگر به وجود آمدن اختلاف قدرت میان خریداران و فروشندگان و شکل گیری دوباره روند است. بنابراین می‌توانیم از الگوی مثلث برای پیش بینی حرکت قیمت استفاده کنیم و با شکست آن وارد معامله شویم.

تشخیص و رسم الگوی مثلث

تشخیص الگوی مثلث نیازمند مشاهده دقیق نوسانات قیمتی و شناسایی دو خط حمایت و مقاومت است. این خطوط که می‌توانند داینامیک یا استاتیک باشند، در نمودار قیمت به گونه‌ای رسم می‌شوند که نوسانات قیمت درون این دو خط به مرور فشرده‌تر (مثلث جمع شونده) یا گسترده‌تر (مثلث باز شونده یا Expanded triangle) شود. در نهایت، قیمت به نقطه‌ای می‌رسد که از یکی از این خطوط عبور می‌کند و روند جدیدی را آغاز می‌کند. در دو تصویر زیر نمونه شماتیک مثلث جمع‌شونده و مثلث باز شونده را رسم کرده‌ایم.

انواع الگوی مثلث‌

بعد از یادگیری مفاهیم کلی در مورد الگو مثلث و یاد گرفتن نحوه رسم آن، در این بخش قرار است به یادگیری انواع مثلث‌ها و تاثیر آنها بر قیمت بپردازیم.

الگوی مثلث در دو دسته بندی کلی قرار می‌گیرد:

1. مثلث جمع‌ شونده
2. مثلث باز شونده

هر یک از این دو دسته ویژگی‌های خاص خود را دارند که در ادامه به تشریح آن‌ها می‌پردازیم.

مثلث جمع شونده

همانطور که از نام این مثلث پیدا است، در این نوع مثلث محدوده نوسانات قیمت به تدریج کاهش پیدا می‌کند؛ خط حمایت و مقاومت به سمت هم حرکت می‌کنند و همگرایی دارند.

 این مثلث‌ها برای قیمت مثل فنر رفتار می‌کنند. زمانی‌ که فنر را فشرده می‌کنیم، نیروی زیادی در آن جمع می‌شود که باعث می‌شود فنر به طور ناگهانی آزاد شود. در مثلث جمع‌شونده نیز قیمت فشرده و فشرده‌تر می‌شود و ناحیه نوسان کوچک و کوچک‌تر، تا زمانی که قیمت مثلث را بشکند و به جهتی حرکت کند. در واقع جنگ میان خریداران و فروشندگان آنقدر ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که دیگر جایی برای یک گروه باقی نمی‌ماند. در تصویر بالا که مربوط به نمودار قیمت ریپل است، می‌بینیم قیمت با نزدیک شدن به راس مثلث فشرده و فشرده‌تر شده و در نهایت فروشندگان موفق به شکستن مثلث و ایجاد یک روند نزولی شده‌اند.

 مثلث‌های جمع شونده خود به سه نوع تقسیم می‌شوند. در ادامه به توضیح این سه مثلث می‌پردازیم و احتمالات مربوط به جهت شکست هر یک را بررسی می‌کنیم.

۱- مثلث جمع شونده افزایشی (Ascending Triangle)

مثلث جمع شونده افزایشی یکی از الگوهای صعودی است که به‌طور معمول نشان‌دهنده افزایش قیمت در آینده است. در این الگو، خط حمایت (ضلع پایین مثلث) داینامیک است، و خط مقاومت استاتیک. یعنی علیرغم اینکه قیمت کف‌های بالاتر ایجاد می‌کند، موفق به شکستن سقف  نمی‌شود و پس از برخورد به یک مقاومت استاتیک به سمت پایین بازمی‌گردد. دلیل صعودی بودن مثلث جمع شونده افزایشی به تشکیل کف‌های بالاتر آن مربوط می‌شود. ایجاد کف‌های بالاتر خبر از این می‌دهد که خریداران قدرت بیشتری دارند، واحتمالا خریداران موفق به شکستن الگوی مثلث می‌شوند و قیمت افزایش پیدا می‌کند. در تصویر زیر می‌بینیم که قیمت کاردانو درون یک مثلث افزایشی قرار داشته است و در نهایت قیمت با برک اوت و پولبک به سقف مثلث، به روند صعودی ادامه داده است. بنابراین، این مثلث جمع‌ شونده افزایشی به عنوان الگوی ادامه دهنده‌ در روند صعودی ایفای نقش می‌کند.

۲- مثلث جمع شونده کاهشی (Descending Triangle)

 مثلث جمع‌شونده کاهشی یک الگوی نزولی است که به‌طور معمول نشان‌دهنده کاهش قیمت در آینده است. در این الگو، برعکس مثلث جمع شونده افزایشی، خط مقاومت داینامیک و خط حمایت استاتیک است و سقف‌های قیمت به‌طور پیوسته پایین‌تر می‌آیند. این حرکت نشان‌دهنده افزایش فشار فروش و خروج تدریجی خریداران از بازار است. به همین دلیل احتمال می‌دهیم که فروشندگان موفق به شکستن خط حمایت و کاهش قیمت شوند.

در تصویر زیر می‌بینیم که با رسیدن قیمت به HIGH روز قبل (مقاومت) قیمت یک مثلث جمع‌شونده کاهشی تشکیل داده است و فروشندگان با تشکیل سه کندل نزولی قدرتمند و متوالی (حرکت اسپایک) مثلث را به سمت پایین شکسته و یک روند نزولی را آغاز کرده‌اند.

۳- مثلث جمع شونده متقارن (Symmetrical Triangle)

آخرین نوع از مثلث‌‌های جمع شونده، مثلث متقارن است. در این مثلث خطوط حمایت و مقاومت داینامیک‌اند و تقریبا با شیب یکسانی به سمت هم حرکت می‌کنند. مثلث متقارن زمانی شکل می‌گیرد که خریداران و فروشندگان  از قدرت یکسانی برخوردار باشند. به همین دلیل قیمت هم سقف‌های پایین‌تر و هم کف‌های بالاتر تشکیل می‌دهد. این نوع مثلث نشان‌دهنده یک دوره تعادل بین خریداران و فروشندگان است. احتمال شکسته شدن این الگو به سمت بالا و پایین تقریبا ۵۰ – ۵۰ می‌باشد اما عواملی مثل صعودی یا نزولی بودن روند کلی قیمت، یا قرار گرفتن مثلث در حمایت یا مقاومت تایم‌فریم‌های بالاتر، می‌تواند این احتمالات را تغییر دهد. در تصویر زیر که مربوط به نمودار قیمت ریپل است زیر شکسته شدن الگوی مثلث جمع‌شونده متقارن را مشخص کرده‌ایم.

 مثلث باز شونده (Expanding Triangle)

الگوی مثلث بازشونده یک الگوی بازگشتی است که معمولا در انتهای روند تشکیل و باعث تغییر روند می‌شود. ادر ین مثلث، برخلاف مثلث‌های جمع شونده که نوسانات قیمت به‌تدریج کاهش می‌یابد، دامنه تغییرات قیمت به تدریج افزایش پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، در مثلث باز شونده، قیمت در هر مرحله کف پایین‌تر و سقف بالاتر تشکیل می‌دهد که این امر نشان‌دهنده‌ی افزایش تنش میان خریداران و فروشندگان است. بنابراین خط حمایت در این الگو به سمت پایین و خط مقاومت به سمت بالا حرکت می‌کند. نکته مهم در مورد مثلث‌های بازشونده این است که این مثلث‌ها اغلب در گام حرکتی پنجم یا هفتم شکسته می‌شوند و روند قیمت را تغییر می‌دهند. همچنین این مثلث‌ها می‌توانند به عنوان یک کانال صعودی یا کانال نزولی در نمودار قیمت ظاهر شوند که نشان‌دهنده‌ی پایان احتمالی روند و تغییر روند می‌باشند. در تصویر زیر تشکیل یک مثلث باز شونده در نمودار قیمت دوج کوین را مشاهده می‌کنیم.

تعین اعتبار الگوی مثلث

الگوی مثلث زمانی که ۲ معیار زیر را داشته باشد، از اعتبار بیشتری برخوردار است:

۱- قانون دو سوم

جان مورفی یکی از برجسته‌ترین نویسندگان تحلیل تکنیکال در کتابش با عنوان «تحلیل تکنیکال در بازارهای مالی –  Technical Analysis of the Financial Markets »، این قانون را معرفی کرده است. به اعتقاد جان مورفی در یک الگوی مثلث معتبر، قیمت پس از پر کردن دو سوم طول مثلث، از الگوی خارج می‌شود و مقاومت یا حمایت را برک اوت می‌کند.

وقتی یک مثلث (چه متقارن، افزایشی، یا کاهشی) شکل می‌گیرد، از نقطه شروع الگو تا نقطه انتهایی مثلث (جایی که خطوط حمایت و مقاومت بهم می‌رسند) می‌توان یک بازه زمانی را تصور کرد. طبق قانون دو سوم، قیمت قبل از رسیدن به انتهای مثلث، و پس از طی حدود دو سوم این مسیر زمانی، یکی از خطوط حمایت یا مقاومت را می‌شکند.

در تصویر زیر الگوی مثلث تشکیل شده در نمودار قیمت بیت کوین را مشاهده می‌کنیم. همانطور که می‌بینید قیمت در حوالی دو سوم طول مثلث، مقاومت را برک اوت کرده و لگ دوم صعودی را ایجاد کرده است.

نکته: جان مورفی هشدار می‌دهد که اگر قیمت تا انتهای مثلث پیش برود بدون اینکه شکستی رخ دهد، ممکن است الگو قدرت خود را از دست بدهد و احتمال شکست قوی کاهش یابد. بنابراین، بهترین زمان برک اوت یک مثلث، قبل از رسیدن به انتهای آن، و در حدود دو سوم مسیر است. این موضوع به ما کمک می‌کند تا برای ورود به معامله زمان مناسب‌تری را انتخاب کنیم و هنگامی که قیمت از دو سوم طول مثلث عبور کرد، دیگر منتظر شکست خاصی نباشیم و به سناریوهای دیگر بپردازیم.

در تصویر بالا می‌بینیم که قیمت تا انتها مثلث پیش رفته است و با این وجود که قیمت در ابتدا از پایین مثلث خارج شده، روند نزولی‌ای شکل نگرفته و قیمت به حرکت در تریدینگ رنج ادامه داده است.

۲- تشکیل مثلث در نواحی حمایت و مقاومت معتبر

 الگوی مثلث بهتر است در حمایت‌ها و مقاومت‌های معتبر دیده شود. در چنین شرایطی الگو از قدرت بیشتری برخوردار است و احتمال اینکه در جهت شکست مثلث یک روند ایجاد شود افزایش می‌یابد.

در تصویر زیر یک ناحیه مقاومت معتبر در تایم فریم چهار ساعته بیت کوین مشخص کرده‌ایم و قصد داریم در بازگشت دوباره قیمت به این محدوده مقاومتی، وارد معامله فروش شویم.

تصویر زیر مربوط به نمودار قیمت عکس بالا، در تایم فریم ۱۵ دقیقه است. همانطور که می‌بینیم، قیمت پس از ورود به ناحیه مقاومت، یک الگوی مثلث متقارن تشکیل داده است. همانطور که گفتیم احتمال برک اوت این الگو از بالا یا پایین ۵۰ – ۵۰ می‌باشد؛ اما زمانی که این الگو را در یک محدوده مقاومتی مشاهده می‌کنیم، به خاطر افزایش فشار فروش، احتمال اینکه الگو به سمت پایین بشکند افزایش می‌یابد.

در تصویر زیر می‌بینیم که یک الگوی مثلث در یک ناحیه مقاومتی مربوط به تایم فریم بالاتر تشکیل شده است. زمانی که قیمت مثلث را به سمت بالا برک اوت کرده، روند صعودی ایجاد نشده و قیمت بلافاصله در جهت مخالف حرکت کرده است.

نحوه معامله با الگوی مثلث (معرفی ستاپ معاملاتی)

برای با الگوی مثلث به تعین ۳ مورد زیر نیاز داریم:

1. محل قرار گرفتن حد سود (Take Profit)
2. محل قرار گرفتن حد ضرر (Stop loss)
3. نحوه ورود به معامله

در ادامه هر به توضیح هر یک از این موارد در رابطه با الگوی مثلث می‌پردازیم.

۱. محل قرار گرفتن حد سود

قیمت معمولا به اندازه‌ی قاعده مثلث در جهت شکست حرکت می‌کند. البته که این موضوع قطعی نیست و احتمال اینکه قیمت بیشتر یا کمتر حرکت کند، همیشه وجود دارد. اما یکی از روش‌های معروف تارگت گذاری برای الگوی مثلث، استفاده از اندازه‌ی قاعده مثلث است.

در تصاویر زیر نحوه تارگت گذاری به این روش را مشخص کرده ایم.

عکس بعدی مربوط به نمودار قیمت اتریوم است. همانطور که در تصویر می‌بینیم قیمت بعد از برک اوت مثلث به سمت پایین، به اندازه قاعده مثلث حرکت کرده است.

۲. محل قرار گرفتن حد ضرر

حد ضرر می‌تواند به چندین شکل متفاوت قرار بگیرد. یکی از پر طرفدارترین نحوه‌های استاپ گذاری که بیشترین ریسک را نیز دارد، قرار دادن حد ضرر، پشت کندلی است که باعث برک اوت مثلث شده است. این روش نسبت ریوارد به ریسک بالایی ایجاد می‌کند اما از طرفی احتمال فعال شدن حد ضرر افزایش پیدا می‌کند.اما محل‌های امن‌تری برای قرار دادن حد ضرر نیز وجود دارد. این نحوه استاپ گذاری، ریوارد به ریسک را کاهش می‌دهد اما احتمال پیروزی را افزایش می‌دهد. زمانی که قیمت مثلث را به سمت پایین می‌شکند، حد ضرر را بالای یکی از سقف‌ها قرار می‌دهیم. هرچه از سقف بالاتری استفاده کنیم معامله امن‌تر ولی ریوارد به ریسک کوچک‌تر می‌شود. به همین طریق زمانی که قیمت به سمت بالا مثلث را می‌شکند، از یکی از کف‌ها (محل تلاقی قیمت با ضلع پایین مثلث) استفاده می‌کنیم.

۳. نحوه ورود به معامله

بعد از رسم مثلث و مطمئن شدن از اعتبار الگو، منتظر شکسته شدن یکی از ضلع‌های مثلث می‌مانیم. هنگامی که شکست رخ داد به دو حالت  می‌توانیم وارد معامله شویم:

معامله با کندل برک اوت

در این روش به محض بسته شدن یک کندل بالای مثلث وارد معامله خرید می‌شویم و بالعکس به محض بسته شدن کندل زیر مثلث وارد معامله فروش می‌شویم. در مثال زیر با کندل شکست وارد معامله فروش شدیم. به غیر از محدوده قرمز رنگ که مکان پیشنهادی برای قرارگیری حدضرر است، خط‌‌های قرمز  نیز نقاط دیگری هستند که می‌توانیم حد ضرر معامله را قرار دهیم.

معامله با پولبک

در عکس زیر می‌بینیم که بعد قیمت بعد از شکست مقاومت الگو، به محل شکست پولبک زده است (تبدیل مقاومت به حمایت) و با تشکیل یک پین بار صعودی (کندل سیگنال) و یک کندل ماروبوزو صعودی (کندل تایید) شکسته شدن مثلث را تایید کرده است. در این حالت با بسته شدن کندل تایید، وارد معامله خرید می‌شویم. در این حالت می‌توان حد ضرر را پشت کندل سیگنال نیز قرار داد.

جمع‌بندی

الگوی مثلث یکی از الگوهای مهم تحلیل تکنیکال کلاسیک می‌باشد که می‌تواند به معامله‌گر در کسب سود و پیش بینی حرکت قیمت کمک کند. به طور کلی مثلث‌ها به دو دسته‌ی جمع‌شونده و بازشونده تقسیم می‌شوند. مثلث‌های جمع شونده خود به سه نوع مثلث افزایشی، مثلث کاهشی و مثلث متقارن تقسیم می‌شوند که هریک ویژگی‌های مربوط به خود را دارند. مثلث‌های بازشونده معمولا در انتهای روند ظاهر می‌شوند و می‌توانند باعث شکل گیری MRT یا بازگشت روند شوند. این مثلث‌ها معمولا در لگ ۵ یا ۷ الگوی را می‌شکنند. همچنین مثلث‌های معتبر در نواحی حمایت و مقاومت مهم شکل می‌گیرند و از قانون دو سوم جان مورفی پیروی می‌کنند.