۱۰ مورد از خطرناک‌ترین تله های روان‌شناختی در معامله‌گری

وقتی وارد دنیای معامله‌گری می‌شوید، فقط با نوسانات بازار روبرو نیستید؛ در واقع با یک جنگ پیچیده‌ی روانی درون خودتان هم درگیر می‌شوید. درست مثل کشتی‌گیری که نه تنها باید حریف را شکست دهد، بلکه باید بر ترس‌ها و تردیدهای درونی خودش هم غلبه کند. 

تله های روان‌شناختی در معامله‌گری مثل دام‌های نامرئی هستند که می‌توانند شما را به دام بیندازند، بدون اینکه حتی متوجه شوید. این تله‌ها می‌توانند تصمیم‌گیری‌های شما را مخدوش کنند، اعتماد به نفستان را از بین ببرند و شما را در چرخه‌ای از تصمیمات نادرست گرفتار کنند.

پیامدهای افتادن در این تله‌های روانی واقعی و عمیق است. این تله‌ها باعث می‌شوند موقعیت‌های زیان‌ده را بیش از حد نگه دارید، از معاملات سودده زود خارج شوید یا بر اساس ترس و طمع تصمیم‌های عجولانه بگیرید. 

تله‌ های روانشناختی در معامله‌گری چیست؟

تله‌ های روانشناختی در معامله‌گری، الگوهای فکری و رفتاری ناخودآگاهی هستند که مثل سایه به ذهن معامله‌گر چسبیده‌اند و می‌توانند کیفیت تصمیم‌گیری او را پایین بیاورند. این تله‌ها شامل حالت‌های ذهنی و احساسی مختلفی مثل ترس، طمع، عجله، توهم کنترل و خوش‌بینی بیش از حد است که به شکل پنهانی روی تصمیمات معامله‌گر تأثیر می‌گذارند. 

در نهایت، همین الگوهای فکری نادرست مانع از تحلیل درست بازار می‌شوند و قدرت تصمیم‌گیری منطقی را از معامله‌گر می‌گیرند و می‌توانند به از دست رفتن سرمایه منجر شوند.

۱۰ مورد از مهم‌ترین تله های روان‌شناختی در معامله‌گری

زمانی که پای پول و سرمایه‌گذاری به میان می‌آید، همه‌ی ما در معرض  تله های روان‌شناختی در معامله‌گری هستیم که می‌توانند ثروت و آرامش ما را به باد دهند. بیایید با هم این تله‌ها را شناسایی کنیم.

۱. تله‌ی لنگر انداختن (تله‌ی پیش‌فرض ذهنی)

این تله به وابستگی بیش از حد به باور اولیه اشاره دارد. فرض کنید می‌خواهید روی یک ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری کنید و تنها بر اساس میزان رشد قیمت آن در پنج ماه گذشته تصمیم می‌گیرید.

شاید با انتخاب ارز دیجیتالی که از نظر آماری رشد بیشتری داشته، سود کنید، اما شاید ارز دیجیتالی که رشد کمتری داشته، یک تیم قوی‌تر و تکنولوژی برتری داشته باشد. به عنوان مثال، اگر یک ارز دیجیتال را موفق بدانید، ممکن است بیش از حد مطمئن باشید که خرید آن انتخاب خوبی است. این پیش‌فرض ممکن است در شرایط فعلی یا در آینده کاملا اشتباه باشد.

مثال خوب برای این موضوع، تغییر قیمت لونا است. این ارز که زمانی در سال ۲۰۲۱ یکی از موفق‌ترین ارزهای دیجیتال بود و تا ۱۱۹ دلار هم رشد کرده بود، در سال ۲۰۲۲ به دلیل مشکلات فنی و ریزش بازار، تقریبا تمام ارزش خود را از دست داد. کسانی که در این تصور گرفتار شده بودند که لونا همیشه قدرتمند خواهد ماند، تقریبا تمام سرمایه‌شان را از دست دادند، چرا که قیمت این ارز از ۱۱۹ دلار به نزدیک صفر سقوط کرد.

برای اجتناب از این تله، باید در تفکرتان انعطاف‌پذیر و نسبت به منابع جدید اطلاعات باز باشید، و این واقعیت را درک کنید که هر ارز دیجیتالی می‌تواند امروز باشد و فردا نباشد. هر تیم و پروژه‌ای هم می‌تواند از بین برود.

۲. تله‌ هزینه‌ های غرق‌ شده

این تله هم به همان اندازه خطرناک است. تله‌ هزینه‌های غرق‌شده مربوط به حفظ روانی (و نه واقعی) انتخاب‌ها یا تصمیم‌های قبلی شماست که اغلب برای معاملات ارزهای دیجیتال فاجعه‌بار می‌شود. 

واقعاً سخت است که قبول کنید در قیمت ۶۰ هزار دلار بیت‌ کوین خریده‌اید و حالا باید در ۲۰ هزار دلار ضررتان را قبول کنید، یا اینکه با توصیه‌ی یک اینفلوئنسر کریپتو، ارز دیجیتالی را در بالاترین قیمت خریده‌اید. 

اگر ارز دیجیتالی که خریده‌اید عملکرد خوبی ندارد یا به سرعت در حال سقوط است، هر چه زودتر از آن خارج شوید و به سراغ پروژه‌های امیدوارکننده‌تر بروید، بهتر است.

در کل به جای چسبیدن به یک ارز دیجیتال ضررده و تکرار جمله‌ی «من تا برنگرده به قیمت قبلی نمی‌فروشم»، به سراغ ارزهای دیجیتالی بروید که پروژه‌های قوی و روند رو به رشد دارند. دلبستگی احساسی به یک ارز دیجیتال که مدام در حال ریزش است، فقط باعث می‌شود سرمایه‌تان هر روز کوچک و کوچک‌تر شود.

۳. تله‌ی تأیید

تله‌ی تأیید، در بازار ارزهای دیجیتال بسیار رایج است. افراد اغلب به دنبال گروه‌های تلگرامی و کامنت‌های توییتری می‌گردند که همان اشتباه را کرده‌اند و همچنان در حال تکرار آن هستند. مطمئن شوید که از منابع معتبر و تحلیلگران واقعی مشاوره می‌گیرید، به جای اینکه به حرف‌های یک اینفلوئنسر کریپتو که قبلاً شما را به اشتباه انداخته گوش کنید. 

اگر می‌بینید در گروه‌های تلگرامی می‌نویسید: «بیت‌کوین ما ۵۰ درصد ضرر داده، ولی نباید بفروشیم، درسته؟» در واقع دارید از معامله‌گران دیگری که مثل خودتان ضرر کرده‌اند، تأیید می‌خواهید. شاید در گروه‌های تلگرامی به هم دلداری بدهید، اما این فقط خودفریبی است.

۴. تله‌ی کوری موقعیتی

کوری موقعیتی در بازار کریپتو می‌تواند فاجعه‌بار باشد. حتی معامله‌گرانی که به دنبال تأیید نیستند، اغلب نشانه‌های واضح سقوط بازار را نادیده می‌گیرند تا مجبور نشوند ضررشان را بپذیرند و آن روز تلخ را به تعویق می‌اندازند.

اگر در عمق وجودتان می‌دانید که مشکلی با ارز دیجیتالی که خریده‌اید وجود دارد، مثل هک شدن یک پروتکل مشابه یا هشدارهای مکرر درباره‌ی ریزش بازار، اما همه‌ی اخبار مثبت را می‌خوانید و از کنار اخبار منفی رد می‌شوید، احتمالا دچار این اثر چشم‌بند شده‌اید.

۵. تله‌ی نسبی‌ گرایی

تله‌ی نسبی‌گرایی در ارزهای دیجیتال مثل دام خطرناکی است که منتظر شکار شماست. هر معامله‌گر شرایط متفاوتی دارد – یکی دانشجوست، یکی کارمند، یکی پس‌انداز دارد و یکی قسط. این یعنی اگرچه باید به تجربیات دیگران در بازار کریپتو گوش کنید، اما استراتژی هر کس برای خودش است.

در کل خیلی‌ها موفقیتشان را با میزان بیت‌کوینی که دارند می‌سنجند، یا توییتر و تلگرام به مردم فشار می‌آورند تا نشان دهند که پورتفوی بزرگی دارند. وقتی می‌بینیم یکی از دوستانمان با یک NFT میلیونر شده یا با یک ارز دیجیتال ناشناخته پول خوبی درآورده، با خودمان می‌گوییم «چرا من این شانس را نداشتم؟» و این حسادت و حسرت برای خیلی‌ها آزاردهنده است. باید از خودمان بپرسیم واقعاً چقدر ریسک برایمان مناسب است؟

حواستان به خودتان باشد! شما باید متناسب با شرایط خودتان در ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کنید. شاید دوستتان پول کافی و روحیه‌ی ریسک‌پذیری برای معامله با اهرم ۱۰۰ برابری در صرافی بایننس داشته باشد، اما اگر شما حقوق‌بگیر هستید و استرس زیادی دارید، این ریسک اصلا مناسب شما نیست.

۶. تله‌ی شور و شوق غیرمنطقی

وقتی معامله‌گران کریپتو فکر می‌کنند روند صعودی گذشته در آینده هم ادامه خواهد داشت، طوری رفتار می‌کنند که انگار ریسکی در بازار وجود ندارد. متأسفانه، در بازار کریپتو هیچ چیز قطعی نیست.

همیشه نوسانات شدید، ارزهای دیجیتال داغ شده، حباب‌های بزرگ و کوچک، سقوط‌های دسته‌جمعی، فروش هراس‌زده در بازارهای آسیایی و اتفاقات غیرمنتظره مثل تعطیلی صرافی‌های ارز دیجیتال یا هک شدن پروتکل‌ها در بازار وجود خواهد داشت. 

باور به اینکه چون بیت‌کوین قبلا از ۳ هزار دلار به ۶۰ هزار دلار رسیده، پس حتما به ۱۰۰ هزار دلار هم می‌رسد، نشانه‌ی اعتماد به نفس کاذب است. وقتی تعداد زیادی از معامله‌گران این اعتماد به نفس کاذب را پیدا می‌کنند، شاهد پدیده‌ای هستیم که آن را «جنون جمعی» می‌نامند، جایی که طمع معامله‌گران قیمت‌ها را تا جایی بالا می‌برد که یک ریزش بزرگ حتمی است. 

معامله‌گرانی که بیشترین ضرر را می‌کنند – کسانی که درست قبل از ریزش با اهرم بالا وارد بازار می‌شوند – اغلب همان‌هایی هستند که مطمئن‌اند روند صعودی کریپتو هیچوقت تمام نمی‌شود. فراموش نکنید که در بازار کریپتو، گاوها (روند صعودی) می‌توانند یک شبه تبدیل به خرس‌ها (روند نزولی) شوند.

۷. تله‌ی شبه‌ قطعیت (خوش‌بینی در سود و ریسک‌پذیری در ضرر)

این اصطلاح به نحوه‌ی درک سرمایه‌گذاران از ریسک اشاره دارد. سرمایه‌گذاران وقتی فکر می‌کنند سبد سرمایه‌گذاری‌شان سودآور خواهد بود، ریسک‌پذیری‌شان را محدود می‌کنند – یعنی از پیشتازی محافظت می‌کنند – اما اگر به نظر برسد که در مسیر ضرر هستند، به دنبال ریسک بیشتر و بیشتر می‌روند.

در اصل، سرمایه‌گذاران وقتی سبد سهامشان خوب عمل می‌کند و می‌تواند ریسک بیشتری را تحمل کند، از ریسک دوری می‌کنند، و وقتی سبدشان در حال غرق شدن است و نیازی به مواجهه‌ی بیشتر با ضررهای احتمالی ندارد، به دنبال ریسک می‌روند. 

این کار عمدتا به خاطر ذهنیت «برگرداندن همه چیز» است. سرمایه‌گذاران حاضرند برای «پس گرفتن» سرمایه ریسک را بالا ببرند، اما برای ایجاد سرمایه‌ی بیشتر این کار را نمی‌کنند. 

۸. تله‌ی برتری

خیلی از معامله‌گران ارزهای دیجیتال اعتماد به نفس کاذب دارند و فکر می‌کنند از کارشناسان کریپتو یا حتی خود بازار بهتر می‌فهمند. فقط به خاطر اینکه شما چند ویدیوی آموزشی دیده‌اید یا چند کتاب درباره‌ی بلاکچین خوانده‌اید، به این معنی نیست که به مشاوره‌ی حرفه‌ای نیاز ندارید.

همچنین این دانش محدود به این معنی نیست که می‌توانید الگوریتم‌های معاملاتی پیچیده و هوش مصنوعی‌های موجود در بازار را شکست دهید. خیلی از معامله‌گران با این توهم که از بقیه بیشتر می‌فهمند، کل سرمایه‌شان را در یک ارز دیجیتال ناشناخته از دست داده‌اند. جالب است که این افراد معمولاً راحت‌تر در دام شیادان و پروژه‌های پانزی می‌افتند.

هر چقدر هم عجیب به نظر برسد، ممکن است یک استاد دانشگاه با تخصص بلاکچین شما را به سمت معاملات پیچیده و پرریسک هدایت کند (چون خیلی به فرمول‌هایش مطمئن است)، در حالی که یک معامله‌گر خودآموخته با تجربه‌ی عملی، درک بهتری از نوسانات بازار داشته باشد و سود بیشتری کند.

۹. تله برآوردهای اشتباه در بازار کریپتو

یکی از فرض‌های بزرگ و خطرناک در معاملات ارزهای دیجیتال این است که فکر می‌کنیم با چند معامله‌ی موفق می‌توانیم یک شبه میلیونر شویم. روانشناسی پایه‌ای بازار کریپتو به ما می‌گوید که ضرر بخش اجتناب‌ناپذیر این بازار است. پس باید برای روزهای ضرر آماده باشیم، برایش برنامه داشته باشیم و مطمئن شویم که توان روانی و مالی تحمل آن را داریم.

این به این معنی نیست که نمی‌توان در بازار کریپتو به سودهای رویایی رسید، اما حتی بزرگترین معامله‌گران ارزهای دیجیتال هم به شما خواهند گفت که ضرر کردن «بخشی جدانشدنی از بازی» است و باید همیشه برای آن آماده باشید.

درست مثل قمار در کازینو، یک سود بزرگ در بازار کریپتو (مثلاً دو برابر شدن قیمت در یک شب) می‌تواند باعث شود یک معامله‌گر تازه‌کار فکر کند که راز موفقیت را کشف کرده و همیشه برنده خواهد بود، اما واقعیت چیز دیگری است. 

۱۰. تله حساب دمو و حساب واقعی

تازه‌کارها در بازار کریپتو فکر می‌کنند تجربه‌ی معامله با حساب دمو دقیقاً مشابه معامله با حساب واقعی است.

نکته‌ی کلیدی هنگام انتقال از حساب دمو به حساب واقعی این است که حالا سرمایه‌ی واقعی شما در خطر است. احساسات شما هم وارد بازی می‌شوند، چون وقتی با حساب دمو معامله می‌کردید، چیزی برای از دست دادن نداشتید. اما حالا با حساب واقعی، پای سرمایه‌ی واقعی‌تان در میان است. بازی عوض شده، قوانین تغییر کرده‌اند و بنابراین، رویکرد شما هم باید تغییر کند.

حالا که با حساب واقعی معامله می‌کنید، ممکن است در مدیریت احساساتتان دچار مشکل شوید. مثلاً اگر یک ضرر بزرگ در معامله‌ی بیت‌کوین بدهید، وسوسه می‌شوید که سریع با یک معامله‌ی پرریسک در اتریوم ضررتان را جبران کنید، که احتمالاً به ضررهای بیشتری منجر خواهد شد.

تله های روان‌شناختی در معامله‌گری را جدی بگیرید

روانشناسی انسان موضوع پیچیده و خطرناکی است، و اشتباهات هشداردهنده و معمولی وجود دارند که مردم بارها و بارها آنها را تکرار می‌کنند. در گرماگرم لحظات یا وقتی تحت استرس یا وسوسه هستید، خیلی راحت می‌توانید در یکی از این تله‌های ذهنی بیفتید. برداشت‌های نادرست، خودفریبی، تلاش دیوانه‌وار برای جلوگیری از پذیرش ضررها، جستجوی مأیوسانه برای آرامش گرفتن از سایر قربانیان، و چشم بستن روی واقعیت، همه و همه می‌توانند هزینه‌ی سنگینی برای شما داشته باشند.

سؤالات متداول