خطرات استیکینگ و معایب و ریسک استیک کردن ارز دیجیتال کدامند؟
اخیراً استیکینگ (Staking) به یک روند جدید در صنعت ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. بر خلاف باور بسیاری این روش از کسب سود در بازار رمزارزها خالی از معایب نیست و خطرات احتمالی خود را در پی دارد. به همین دلیل در این مقاله از رمزینکس به ذکر معایب، خطرات و ریسک‌های مرتبط با ذخیره رمز ارزها پرداخته‌ایم.
استیکینگ به چه معناست؟
استیکینگ از روش های کسب درآمد در دنیای ارز دیجیتال است. از دیگر این روش های میتوان به کپی تریدینگ اشاره کرد.
استیکینگ فرآیند نگه داشتن یا قفل کردن ارزهای دیجیتال در یک کیف پول هدف برای مدت زمان مشخص و در ازای دریافت پاداش و درآمد از رمزارز استیک‌شده است. این سرمایه قفل شده به تأمین امنیت و حفظ بلاکچین‌های خاص کمک می‌کند.
استیکینگ فرایندی قابل مقایسه با استخراج بیت‌کوین است، با این تفاوت که به منابع بسیار کمتری نیاز دارد. در حالی که بیت‌کوین برای مکانیسم اجماع خود از روش اثبات کار (PoW) استفاده می‌کند، کوین‌های معروف دیگری مانند کاردانو، نئو و آنتولوژی از مکانیسم اثبات سهام (PoS) استفاده می‌کنند. در ادامه به خطرات، ریسک و معایب استیک ارز دیجیتال پرداخته شده است.
اسلاشینگ (Slashing) چیست؟
اسلاشینگ از خطرات و معایب استیکینگ ارز دیجیتال است و زمانی روی می‌دهد که یک اعتبارسنج (validator) یا بیکر (baker) به دلیل خطایی که مرتکب شده است مجازات می‌شود. این مکانیسمی است که به موجب آن شبکه جلوی خطاها و رفتارهای غیرعادی را می‌گیرد.
چه کسانی مجازات می‌شوند؟
در الگوریتم‌های اجماع اثبات سهام استیجاری (LPoS) مانند تزوس (Tezos) در صورت بروز خطا تنها بیکرها مجازات می‌شوند اما در الگوریتم‌های اثبات سهام ضمانت دار (BPoS) مانند کازموس (Cosmos) و آیریش نت (IRISnet) هم اعتبارسنج‌ها و هم نمایندگان آن‌ها مجازات می‌شوند.
اسلاشینگ چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
اسلاشینگ می‌تواند در چندین مورد اتفاق بیفتد:
- خطای زنده (Liveness) در پروتکل‌های کازموس و آیریش نت: در صورتی که گره اعتبارسنج برای مدتی طولانی در شبکه شرکت نکند چندین بلاک را از دست دهد.
- خطای امنیتی در اغلب پروتکل‌ها به خصوص آیریش نت، کازموس و تزوس: در این مورد با تائید دو یا چند بلاک مشابه، اجماع به هم می‌ریزد. به چنین خطاهای امنیتی در شبکه تزوس دابل بیکینگ (double-baking) و در شبکه‌های کازموس و آیریش نت دابل ساینینگ (double-signing) می‌گویند.
- خطای حاکمیت (Governance) در پروتکل‌های کازموس و آیریش نت: در این خطا اعتبارسنج‌ها چندین بار به یک روند اجماع رأی داده و این آرا با هم در تضاد هستند.
مجازات‌ها به چه صورت هستند؟
مجازات‌ها اغلب به نوع رفتار و پارامترهای پروتکل بستگی دارند. در اغلب مواقع، اعتبارسنج‌ها و بیکرها با توجه به میزان مشخصی از توکن‌هایی که سپرده‌گذاری کرده‌اند مجازات می‌شوند. علاوه بر این در برخی پروتکل‌ها، ممکن است اعتبارسنج‌ها بلاک شوند که در این صورت شبکه ورود مجدد آن‌ها را برای مدتی ممنوع می‌کند.
در الگوریتم‌های اجماع اثبات سهام ضمانت دار مانند کازموس و آیریش نت نیز نمایندگان در معرض خطر مجازات قرار دارند بنابراین لازم است اعتبارسنج‌های خود را به دقت انتخاب کنید.
نوسانات رمز ارز از معایب استیکینگ
احتمالاً بیشترین خطر و ریسکی که استیک کردن ارزهای دیجیتال را تهدید می‌کند، نوسان است. در حقیقت اگر روند بازار و ارز دیجیتال شما به صورت گاو نر (bull) باشد، به دست آوردن سود و درآمد از طریق ارز دیجیتال مورد نظر می‌تواند خیلی راحت باشد. از طرف دیگر، در صورتی که قیمت‌ها بیش از حد کاهش یابد ممکن است سرمایه و دارایی شما دچار ضررهای زیادی شود.
به همین دلیل لازم است با همه خطراتی که در این بازار با آن‌ها روبرو هستید به خوبی آشنا شوید و بدانید که این ریسک دارایی‌های دیجیتالی را به شدت تهدید می‌کند و ممکن است ضررهای زیادی را متحمل شوید.
نکات و روش‌هایی وجود دارند که ریسک و خطرات استیکینگ در الگوریتم اجماع اثبات سهام را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد. اولین و مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید این است که پروتکل‌هایی را انتخاب کنید که دارای فناوری و جامعه واقعی هستند و تنها به دنبال پروتکل‌هایی که بیشترین پاداش را پرداخت می‌کنند نگردید.
در فرایند استیکینگ، تنوع نیز لازم و مفید است. به همین دلیل است که بسیاری از کاربران و سرمایه گذاران روی چند پروتکل تمرکز می‌کنند نه یکی.
نکته دیگری که باید به آن توجه کنید این است که در مورد رمز ارز مورد نظر خود به خوبی تحقیق کنید و اطمینان حاصل کنید که رمز ارز شما ایمن است و کلاه‌برداری نیست. برای کسب اطلاعات و آگاهی لازم می‌توانید به وب‌سایت «stakingrewards.com» سر بزنید.
راه‌حل دیگری برای کاهش ریسک استیکینگ این است که تنها دارایی و پولی را که لازم ندارید را استیک کنید. در این صورت شما می‌توانید هر چند وقت یک بار مقدار کمی ارز دیجیتال خرید کرده و کم کم آن را زیاد کنید. با سرمایه گذاری دارایی‌های اضافی شما حتی در صورت سقوط قیمت نیز ضرر چندانی را متحمل نخواهید شد.
عدم پرداخت پاداش‌ها از طرف اعتبارسنج‌ها
یکی دیگر از خطرات استیکینگ این است که ممکن است اعتبارسنج‌ها پاداش تلاش و کارهای کاربران را پرداخت نکنند.
پرداخت مرتب و منظم پاداش‌ها توسط اعتبارسنج‌ها بسیار مهم است. در برخی پروتکل‌ها مانند تزوس، هر پاداش پس از ۷ چرخه پرداخت می‌شود و به همین دلیل کاربران برای مدت‌ها نحوه پرداخت پاداش‌ها را بررسی نمی‌کنند که آیا پاداش خود را به خوبی دریافت کرده‌اند یا خیر.
کاربران باید از داشبورد اعتبارسنجی مانند «Baking bad on Tezos» یا «block explorer» برای بررسی نحوه و چگونگی پرداخت پاداش‌ها توسط اعتبارسنج‌ها استفاده کنید.
اگرچه بازار ارزهای دیجیتال اغلب قابل اعتماد است و کمتر پیش می‌آید که سرمایه گذاران دارایی خود را توسط کلاه‌برداران از دست بدهند اما باز هم لازم است همیشه حواستان جمع باشد و به دقت انتخاب کنید.
لازم به ذکر است که در اغلب مواقع اعتبارسنج‌ها نیازی به حضانت وجوه ندارند بنابراین نباید وجه خود را مستقیماً به کیف پول آن‌ها ارسال کنید.
از دست دادن حساب کاربری
نمونیک (Mnemonic) و کلیدهای خصوصی دو مفهوم واقعاً مهم در دنیای دیجیتال و بلاک چین هستند، به خصوص زمانی که امنیت ارزهای دیجیتال در میان باشد.
کاربران و سرمایه گذاران هرگز نباید این دو را با دیگران به اشتراک بگذارند و باید شخصاً از آن‌ها محافظت و در جای خوبی آن‌ها را ذخیره و نسخه‌ای پشتیبان از آن‌ها تهیه کنند.
در صورت از دست دادن حساب کاربری خود، برای بازیابی کیف پول و رمز ارزهای خود باید از یک نمونیک یا کلید خصوصی استفاده کنید.
به همین دلیل است که باید حتماً از کلیدهای خصوصی خود نسخه‌ای آفلاین و پشتیبان به صورت کاملاً ایمن تهیه کنید.
برای افزایش امینت رمز ارزهای خود، بهتر است از کیف پول‌های سخت افزاری مانند لجر (Ledger) برای ایمن نگه داشتن رمز ارزها استفاده کنید که وجوه شما را به صورت آفلاین ذخیره کرده و امنیت آن‌ها را به خوبی تضمین می‌کنند.
لازم به ذکر است که شما به عنوان یک سرمایه گذار به هیچ وجه نباید نمونیک‌های خود را به صورت آنلاین ذخیره کنید.
معایب لجر
کسانی که از لجر استفاده می‌کنند باید به طور مرتب سیستم عامل خود را به روز رسانی کنند وگرنه هنگام استفاده از کیف پول با مشکلاتی روبرو خواهند شد. به همین دلیل بسیار مهم است که نمونیک را در فضایی آفلاین و ایمن ذخیره کنید تا در صورت وقوع برخی مشکلات به دلیل سوء مدیریت دارایی خود را از دست ندهید.
البته اصلاً نیازی به نگرانی نیست. اگر کلیدهای خصوصی خود را به درستی ثبت کرده باشید، به راحتی از طریق نمونیک‌ها قابل بازیابی خواهند بود.
متمرکز بودن شبکه از معایب استیکینگ
یکی دیگر از خطراتی که در مقیاس جهانی پروتکل‌های جهانی از جمله استیک کردن ارزهای دیجیتال را تحت تأثیر قرار می‌دهد حمله ۵۱ درصدی است.
حمله ۵۱ درصدی به حمله‌ای اشاره دارد که در آن گروهی از ماینرها بیش از ۵۰ درصد شبکه را در اختیار دارند.
هنگامی که سرمایه گذار توکن‌های خود را به یک اعتبارسنج می‌سپارد، مستقیماً به غیرمتمرکز کردن شبکه کمک می‌کند.
جدول زیر درصد حق رأی ۱۰ تولید کننده بلاک برتر را در پروتکل‌های کازموس، آیریش نت و تزوس نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌کنید در کازموس ۱۰ تولید کننده بلاک برتر بیش از ۵۰ درصد سهام شبکه را در اختیار دارند.
بهترین کار برای سرمایه گذاران این است که به محض ورود به شبکه به برترین و بزرگ‌ترین اعتبارسنج‌ها متصل نشوند و در عوض اعتبارسنج مناسب خود را بر اساس زمان فعالیت، اتصال، اقدامات امنیتی، مشارکت جامعه، خدمات مشتری، هزینه خدمات و غیره با تشویق اعتبارسنج کوچک‌تر انتخاب کنید. در این صورت کمک بزرگی به غیرمتمرکز کردن شبکه خواهید کرد.
حق کمیسیون اعتبارسنج‌ها
حق کمیسیون اعتبارسنج‌ها از دیگر ریسک ها و معایب مرتبط با استیک کردن ارزهای دیجیتال است. در الگوریتم اجماع اثبات سهام، سخت افزارهایی برای اجرای گره‌ها وجود دارند و علاوه بر این تعداد توکن‌هایی که ارائه می‌شوند باید به میزان خاصی برسند تا یک اعتبارسنج کامل محسوب شود. در واقع کاربران باید هزینه‌ای برای به انجام رسیدن هر عملیات پرداخت کنند و این هزینه توسط پاداش‌های دریافت شده از طریق سهام اخذ می‌شود.
در این پروتکل‌ها اعتبارسنج‌ها کسانی هستند که مسئول حکمرانی هستند و شرکت فعال آن‌ها در شبکه الزامی است. در مقابل، کاربران نیز اعتبارسنج‌های خود را با توجه به قابلیت و ویژگی‌های هر کدام و همچنین درصد جوایز اختصاص یافته به کاربران انتخاب می‌کنند.
اعتبارسنج‌ها می‌توانند در هر زمان و بدون رضایت کاربران، درصد کمیسیون ۶۹ درصدی تعیین کنند. کاربران به نوبه خود وظیفه دارند که به طور منظم این تغییرات را بررسی و کنترل کرده و در صورت نیاز میزان سهام یا استیک خود را تنظیم کنند.
مدت زمان پرداخت پاداش
به محض اینکه دارایی خود را استیک می‌کنید، ممکن است بلافاصله پاداش دریافت کنید یا اینکه مدت زمان مشخصی طول بکشد تا پاداش به دست شما برسد. این مورد بسته به شبکه‌ای که انتخاب می‌کنید، ممکن است روزها یا هفته‌ها طول بکشد.
در برخی شبکه‌ها، اعتبارسنج‌ها کنترل کاملی بر پاداش‌هایی که به کاربران تعلق می‌گیرد، دارند. آن‌ها پس از گرفتن حق کمیسیون، پاداش‌های هر کاربر را که انتخاب کرده‌اند محاسبه می‌کنند. این روند هم ممکن است سریعاً محاسبه شود یا مدتی طول بکشد. بهتر است این موارد را از اعتبارسنج خود بپرسید و بدانید که پاداش‌ها چگونه میان کاربران تقسیم می‌شوند.
رفتار بد اعتبارسننج ها
گره‌های اعتبارسنجی که در عملکرد یک شبکه مشارکت دارند، نیازهای بیشتری برای عملکرد و نگهداری تجهیزات دارند. به روز رسانی شبکه عامل مهمی است و آن‌ها باید همیشه آماده انجام این فرایند باشند.
اگر گره با مشکل روبرو شود یا در بدترین حالت خراب شود، بلاک خود را از دست داده و دابل ساینر را تجربه خواهد کرد. همان‌طور که پیشتر اشاره کردیم در این مواقع اعتبارسنج‌ها اسلاشینگ را تجربه خواهند کرد و مجازات می‌شوند. اسلاشینگ ممکن است برخی توکن‌های ضمیمه شده توسط اعتبارسنج‌ها یا حتی کاربران را از آن‌ها بگیرد.
استیک کنیم یا نه؟
برای جواب دادن به این سؤال در ابتدا باید از خود بپرسید که چه خطراتی را خواهید پذیرفت؟ لازم است که با چگونگی کارکرد شبکه به خوبی آشنا شوید و از آنچه که پروتکل برای دستیابی به آن تلاش می‌کند آگاه باشید. این را هم به خاطر داشته باشید که کسی نمی‌داند در آینده برای شبکه‌ای که انتخاب کرده‌اید چه اتفاقی خواهد افتاد. سعی کنید در این مورد به خوبی تحقیق کنید و تا حد امکان اطلاعات لازم را در این زمینه کسب کنید.
سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال و استیکینگ ریسک بالایی دارد و همیشه امکان ضرر وجود دارد و ممکن است تنها در چند ساعت تمام دارایی و سرمایه ذخیره شده خود را از دست بدهید. علاوه بر این نمایندگان در صورت بروز خطاهای امنیتی یا فیزیکی در پروتکل‌های اثبات سهام ضمانت دار، بیشتر از هر کس دیگری در معرض خطر قرار دارند؛ بنابراین فراموش نکنید که قبل از انجام هر کاری به خوبی تحقیق کنید.
