ماجرای کارمزد ۶۰ هزار دلاری چه بود؟
ماجرا از آنجا آغاز شد که کاربری قصد داشت مبلغ ۰.۴۸ بیت کوین (حدود ۳۷٬۷۰۰ دلار در آن تاریخ) را ارسال کند. تراکنش اولیه با کارمزدی معمولی به شبکه بیت کوین فرستاده شد، اما به‌دلیل پایین بودن کارمزد، در اولویت تأیید قرار نگرفت و در مم‌پول باقی ماند.
برای تسریع فرآیند، کاربر تصمیم گرفت از ویژگی ارسال مجدد با افزایش کارمزد یا Replace-by-Fee (یا به اختصار RBF) استفاده کند؛ قابلیتی که به فرستنده اجازه می‌دهد تراکنشی که هنوز تأیید نشده را با نسخه‌ای جدید و کارمزد بالاتر جایگزین کند. اما در طول تلاش‌های پیاپی برای اصلاح تراکنش، اشتباهی فنی و البته پرهزینه رخ داد.
کیف پول بیت کوین؛ ۸ ولت نرم افزاری و ۲ والت سخت‌افزاری: اشتباه ساده کاربر بیت کوین ۶۰ هزار دلار برایش آب خورد! درس‌هایی مهم درباره کارمزدهای BTC و RBFدر مرحله دوم تلاش برای ارسال مجدد تراکنش، کاربر یک خروجی استفاده‌نشده (UTXO) به ارزش حدود ۰.۷۵ بیت‌کوین به تراکنش جدید اضافه کرد، اما فراموش کرد آدرس باقی‌مانده (change address) را مجدداً به کیف پول خود اختصاص دهد. این اشتباه باعث شد کل این مبلغ به‌عنوان کارمزد به ماینرها اختصاص یابد.
اشتباه اصلی کاربر بیت کوین کجا بود؟
به گفته «انمول جین»، معاون تحقیقات در شرکت تحلیل بلاک‌چین AMLBot، کاربر دچار سردرگمی میان واحدهای مختلف کارمزد شده بود. اکثر کیف پول‌های بیت‌کوین به کاربران اجازه می‌دهند کارمزد را به دو صورت تعیین کنند:
- مقدار کل کارمزد بر حسب ساتوشی (sats)
- میزان کارمزد به ازای هر بایت مجازی (sat/vB)، که میزان «حجم داده‌ای» تراکنش را در نظر می‌گیرد
به‌نظر می‌رسد کاربر در تلاش برای افزایش کارمزد، پیامی دریافت کرده که کارمزد فعلی (مثلاً ۳۰ ساتوشی کل) بسیار پایین است. در پاسخ، او عدد ۳۰۵٬۰۰۰ را وارد کرده، به‌تصور اینکه معادل ۳۰.۵ ساتوشی بر بایت است. اما در واقع کیف پول این عدد را به‌عنوان ۳۰۵٬۰۰۰ ساتوشی بر بایت تفسیر کرده که کارمزدی فوق‌العاده بالا و غیرمنطقی است. نتیجه؟ تراکنشی با کارمزدی بیش از ۶۰ هزار دلار.
تراکنش جایگزین با کارمزد بیشتر (RBF) چیست و چگونه عمل می‌کند؟
تراکنش جایگزین با کارمزد بیشتر یا ارسال مجدد با افزایش کارمزد (Replace-by-Fee) یا RBF قابلیتی است که به کاربران بیت کوین اجازه می‌دهد در صورت گیر افتادن تراکنشی تأییدنشده در شبکه، نسخه‌ای جدید از آن را با کارمزدی بالاتر به شبکه بفرستند. ماینرها معمولاً تراکنش‌هایی با کارمزد بیشتر را در اولویت قرار می‌دهند، بنابراین RBF می‌تواند راهکاری مؤثر برای تسریع در تأیید باشد.
این قابلیت نخستین‌بار توسط ساتوشی ناکاموتو پیشنهاد شد و بعدها توسط توسعه‌دهندگانی مانند پیتر تاد در قالب «RBF اختیاری» (opt-in RBF) به‌طور رسمی پیاده‌سازی شد.
نحوه عملکرد تراکنش جایگزین با کارمزد بیشتر (RBF) به‌صورت خلاصه:
- هنگام ارسال تراکنش اولیه، باید گزینه RBF را فعال کنید.
- اگر تراکنش تأیید نشود، می‌توانید نسخه‌ای جدید با کارمزد بیشتر ارسال نمایید.
- ماینرها به‌دلیل انگیزه مالی، نسخه جدید را انتخاب خواهند کرد.
- تنها فرستنده تراکنش می‌تواند آن را با RBF جایگزین کند.
ارسال مجدد با افزایش کارمزد (RBF) در برابر تراکنش کمکی با کارمزد بالا (CPFP): تفاوت دو رویکرد
قابلیت تراکنش کمکی با کارمزد بالا یا Child-Pays-for-Parent (CPFP) نیز برای تأیید تراکنش‌های معلق طراحی شده است. اما برخلاف RBF، در CPFP یک تراکنش «فرزند» با کارمزد بالا ایجاد می‌شود تا تراکنش «والد» خود را نیز به تأیید برساند. این ویژگی می‌تواند توسط فرستنده یا گیرنده انجام شود.
| جنبه مورد بررسی | RBF (ارسال مجدد با کارمزد بیشتر) | CPFP (تراکنش کمکی برای والد) |
|---|---|---|
| چه کسی آغاز می‌کند؟ | فقط فرستنده | فرستنده یا گیرنده |
| روش انجام | جایگزینی تراکنش اصلی | افزودن یک تراکنش جدید (فرزند) |
| نتیجه نهایی | فقط یک تراکنش تأیید می‌شود | هر دو تراکنش (والد و فرزند) تأیید می‌شوند |
| آدرس باقی‌مانده (Change) | نیاز نیست | معمولاً نیاز دارد |
| کاربرد اصلی | حل مشکل تراکنش‌های گیر کرده | افزایش احتمال تأیید تراکنش‌های با کارمزد پایین |
| ریسک فاجعه کارمزدی | بالا (در صورت تنظیم نادرست واحد کارمزد) | پایین (زیرا کارمزد اضافه از طریق تراکنش جدید اعمال می‌شود) |
ارسال مجدد با افزایش کارمزد (RBF) تراکنش اولیه را جایگزین می‌کند، در حالی‌که تراکنش کمکی با کارمزد بیشتر جهت تسریع تأیید تراکنش اولیه (CPFP) تراکنش جدیدی ایجاد می‌کند که به‌صورت غیرمستقیم تأیید والد را تسریع می‌کند.
تراکنش جایگزین با کارمزد بیشتر (RBF)؛ کاربردی اما پرچالش
اگرچه تراکنش جایگزین با کارمزد بیشتر (RBF) ابزاری قدرتمند در مدیریت تراکنش‌های بیت‌کوین است، اما همیشه مورد توافق همه نبوده است. منتقدانی مانند «مایک هِرن»، توسعه‌دهنده پیشین بیت‌کوین، معتقدند که این قابلیت:
- خطر حملات دوباره‌خرج کردن را افزایش می‌دهد
- احتمال تبانی بین ماینرها و مهاجمان را بالا می‌برد
- باعث پیچیدگی و افزایش احتمال خطای کاربر می‌شود
- اصل «نهایی بودن تراکنش» را زیر سؤال می‌برد
در واکنش به این نگرانی‌ها، برخی پروژه‌ها مانند Bitcoin Cash پشتیبانی رسمی از RBF را حذف کرده‌اند. با این حال، به‌دلیل نحوه عملکرد مم‌پول، امکان جایگزینی تراکنش همچنان به‌صورت غیررسمی وجود دارد.
چگونه از اشتباهات پرهزینه جلوگیری کنیم؟
برای استفاده ایمن از تراکنش جایگزین با کارمزد بیشتر (RBF) و تراکنش‌های بیت کوین، رعایت نکات زیر بسیار ضروری است:
- از کیف پول‌های معتبر استفاده کنید: مطمئن شوید کیف پول انتخابی شما تنظیمات کارمزد را به‌صورت شفاف نمایش می‌دهد.
- مفهوم دقیق واحدهای کارمزد را بیاموزید: تفاوت میان «ساتوشی کل» و «ساتوشی بر بایت» را به‌خوبی درک کنید.
| واحد کارمزد | تعریف | ریسک در صورت استفاده نادرست |
|---|---|---|
| sat/vB | تعداد ساتوشی به ازای هر بایت مجازی (وابسته به حجم داده تراکنش) | وارد کردن عدد بیش از حد بالا، منجر به افزایش شدید کارمزد می‌شود |
| ساتوشی کل | مقدار ثابت کارمزد برای کل تراکنش | ممکن است به پرداخت کمتر یا بیشتر از حد نیاز منجر شود (در صورت برداشت اشتباه) |
- همیشه قبل از تأیید، جزئیات تراکنش را بررسی کنید: شامل آدرس مقصد، مبلغ کارمزد، و آدرس باقی‌مانده.
- به تنظیمات پیشنهادی کیف پول اعتماد کنید: بسیاری از کیف پول‌ها با توجه به شلوغی شبکه، کارمزد بهینه را پیشنهاد می‌کنند.
- پیش از ارسال مبالغ بالا، تراکنش آزمایشی انجام دهید: این کار به شما اطمینان می‌دهد تنظیمات به‌درستی اعمال شده‌اند.
- وضعیت شبکه بیت‌کوین را رصد کنید: با استفاده از منابعی مانند mempool.space از میزان کارمزدهای مناسب مطلع شوید.
- در مواجهه با تأخیر، عجولانه عمل نکنید: ممکن است تأیید تراکنش کمی زمان‌بر باشد؛ پیش از استفاده از RBF، ارزیابی دقیقی انجام دهید.
- اخبار و به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری را دنبال کنید: تغییرات در رابط کاربری یا محاسبه کارمزدها می‌تواند بر عملکرد کیف پول شما تأثیرگذار باشد.
سخن پایانی
تجربه این کاربر بیت‌کوین نشان می‌دهد که حتی کاربران حرفه‌ای نیز ممکن است در صورت دقت، دچار زیان‌های هنگفت شوند. آشنایی دقیق با ویژگی‌های فنی مانند RBF، درک واحدهای کارمزد و استفاده آگاهانه از کیف پول‌ها، لازمه حضور امن و هوشمندانه در فضای رمزارزهاست.
در نهایت، هیچ ابزاری ذاتاً خطرناک نیست؛ بلکه ناآگاهی از نحوه استفاده صحیح از آن است که می‌تواند امنیت مالی شما را به خطر بیندازد.
اولین نفری باشید که نظر می دهید