بیت کوین در قالب طلای دیجیتال: چه دلایلی در کار است؟
یکی از اصلی‌ترین دلایلی که بیت کوین را شبیه طلا معرفی می‌کند، محدود بودن عرضه و غیرمتمرکز بودن آن است. درست مانند طلا که مقدار مشخصی در طبیعت دارد و نمی‌توان آن را به دلخواه خلق کرد، بیت کوین نیز تعداد محدودی دارد: فقط ۲۱ میلیون واحد. برخلاف ارزهای فیات که چاپ آن‌ها در اختیار بانک‌های مرکزی است، تولید بیت کوین از طریق الگوریتمی شفاف و قابل پیش‌بینی انجام می‌شود که توسط شبکه‌ای از ماینرهای مستقل در سراسر دنیا اجرا می‌شود.
اما آیا صرف شباهت در کمیابی، بیت کوین را شبیه طلا می‌کند؟ مطالعات دانشگاهی پاسخ محتاطانه‌ای می‌دهند.
مطالعه‌ای توسط Baur و همکاران (۲۰۱۸) نشان می‌دهد که رفتار بیت کوین با طلا تفاوت اساسی دارد. طلا در زمان بحران‌های مالی ارزش خود را حفظ می‌کند یا حتی افزایش می‌دهد. اما بیت کوین در چنین شرایطی اغلب دچار نوسانات شدید می‌شود و رفتاری شبیه دارایی‌های سفته‌بازانه دارد. به عبارت دیگر، بیت کوین بیشتر با احساسات بازار و روندهای سرمایه‌گذاری هم‌راستا می‌شود تا اینکه به‌عنوان پناهگاه امن عمل کند.
نوسان: پاشنه آشیل بیت کوین
یکی از مهم‌ترین انتقادها به بیت کوین، نوسانات شدید آن است. طلا در طول تاریخ، دارایی‌ای با نوسانات کم و رفتار باثبات بوده است. اما بیت کوین حتی در سال ۲۰۲۵ بین محدوده قیمتی ۷۶ هزار تا ۱۱۱ هزار دلار نوسان داشته—و این برای یک دارایی پناهگاه امن، نشانه خوبی نیست.
مطالعه‌ای توسط Klein و همکاران (۲۰۱۸) تأیید می‌کند که نوسان قیمت بیت کوین به‌مراتب بالاتر از طلاست. علاوه بر این، ارتباط آن با دیگر دارایی‌ها نیز ثبات ندارد. نتیجه‌گیری این مطالعه روشن است: در شرایط فعلی، بیت‌کوین نمی‌تواند جایگزین طلا برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کار باشد.
با این حال، همان مقاله تأکید می‌کند که بیت کوین ممکن است برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر جذاب‌تر باشد، چراکه پتانسیل بازدهی بالاتری دارد. این تمایز مهم است: شاید بیت‌کوین و طلا اصلاً برای دو گروه مختلف از سرمایه‌گذاران طراحی شده‌اند.
آیا بیت کوین می‌تواند مانند طلا در برابر تورم محافظت کند؟
طلا قرن‌هاست به‌عنوان محافظی در برابر تورم و کاهش ارزش پول عمل کرده است. در دوران جنگ‌ها، چاپ بی‌رویه پول یا سیاست‌های انبساطی، طلا اغلب ارزش خود را حفظ کرده یا حتی افزایش داده است. آیا بیت‌کوین هم می‌تواند چنین نقشی ایفا کند؟
پژوهش Dyhrberg (۲۰۱۶) با استفاده از مدل‌های آماری، ویژگی‌های رفتاری بیت‌کوین را با طلا و دلار آمریکا مقایسه می‌کند. نتایج نشان می‌دهد که بیت‌کوین برخی ویژگی‌های مشابه طلا را دارد و از نظر آماری بین یک ارز و یک کالا قرار می‌گیرد. با این حال، این مطالعه هشدار می‌دهد که عمر کوتاه بازار بیت‌کوین و زیرساخت‌های نوپای آن، اعتبار آن را به‌عنوان ابزار ضدتورمی زیر سوال می‌برد.
تحقیقات جدیدتر، مانند مقاله Bouri و همکاران (۲۰۲۰)، نیز نتایج متناقضی ارائه می‌دهند. بیت‌کوین در برخی دوره‌ها توانسته در برابر تورم مقاومت کند، اما در دیگر دوره‌ها، واکنش آن بیشتر به احساسات بازار، اخبار و هیجانات رسانه‌ای وابسته بوده است—عواملی که معمولا با طلا هم‌راستا نیستند.
آیا ورود مؤسسات مالی معادله را تغییر می‌دهد؟
با ورود نهادهای مالی بزرگ به بازار بیت‌کوین—از خرید مستقیم گرفته تا تشکیل صندوق‌های ETF—سؤالی اساسی مطرح می‌شود: آیا رفتار بیت‌کوین در حال تغییر است؟ آیا در مسیر تبدیل شدن به دارایی‌ای «شبیه طلا» قرار دارد؟
مطالعه Corbet و همکاران (۲۰۱۹) نشان می‌دهد که رفتار بیت کوین ثابت نیست. در دوره‌های هیجانی که رسانه‌ها توجه زیادی به آن دارند، بیت‌کوین از بازارهای سنتی جدا می‌شود. اما در بحران‌های مالی، دوباره به بازار سهام نزدیک می‌شود—برخلاف طلا که معمولاً مسیر معکوس با سهام طی می‌کند.
این یافته‌ها به نکته مهمی اشاره دارند: برای اینکه بیت‌کوین واقعاً جای طلا را بگیرد، باید نه‌تنها نوسانات کم‌تری داشته باشد، بلکه بتواند در تمامی شرایط بحرانی رفتار باثبات و مستقل از سایر دارایی‌ها از خود نشان دهد—چیزی که فعلاً محقق نشده است.
نتیجه‌گیری: بیت کوین مکمل طلا، نه جایگزین (فعلاً)
با توجه به شواهد علمی موجود، پاسخ به سؤال «آیا بیت‌کوین می‌تواند جای طلا را بگیرد؟» این است: نه هنوز—و شاید هیچ‌گاه به‌طور کامل.
بیت‌کوین ویژگی‌های قابل‌توجهی دارد: محدودیت در عرضه، ساختار غیرمتمرکز، رشد پذیرش عمومی و نهادی. اما در مقابل، تاریخچه بسیار کوتاه، نوسانات شدید، و عملکرد نامطمئن در بحران‌ها، مانع از آن می‌شود که بتوان آن را هم‌رده طلا در نظر گرفت.
با این حال، تحولات جاری—از ورود نهادهای مالی گرفته تا رشد زیرساخت‌های قانونی و فنی—می‌تواند در سال‌های آینده جایگاه بیت‌کوین را تغییر دهد. اگر نوسانات کاهش یابند، روابط آن با سایر دارایی‌ها باثبات‌تر شود و عملکردی باثبات در بحران‌ها نشان دهد، شاید بیت‌کوین نقشی مکمل در کنار طلا به‌عنوان ذخیره ارزش در سبد سرمایه‌گذاران ایفا کند.
پس شاید پاسخ نهایی این باشد: بیت‌کوین نه طلای جدید است، نه جایگزین آن—اما می‌تواند طلای موازی عصر دیجیتال باشد.
اولین نفری باشید که نظر می دهید