گم کردن بیت کوین یکی از تلخ‌ترین اتفاقاتی است که می‌تواند برای یک کاربر رخ دهد. برای بازیابی بیت کوین های گمشده باید ۱۲ یا ۲۴ کلمه بازیابی خود را، که هنگام ساخت کیف پول روی کاغذ یادداشت کرده بودید، در یک کیف پول جدید وارد کنید. اگر عبارت بازیابی را به طور کل یادداشت نکرده‌اید، راهی برای بازیابی وجود ندارد. اما اگر آن را دارید و فقط یک یا چند کلمه از آن را به اشتباه یادداشت کرده‌اید، ممکن است هنوز شانسی برای بازیابی موجودی بیت کوین داشته باشید. در این مقاله این راه‌ها را بررسی خواهیم کرد.
شایع‌ترین دلایل گم شدن بیت کوین ها
حتما شما هم تا به حال در اخبار بیت کوین به گوشتان خورده است که یک کیف پول چند هزار دلاری بیت کوین گم شده است. آمارها می‌گویند تا به امروز چیزی حدود ۳ تا ۷ میلیون بیت کوین گم شده است؛ اما چطور ممکن است یک کیف پول گم شود؟ گم شدن بیت کوین به علت‌های مختلفی ممکن است رخ دهد و روش بازیابی موجودی بیت کوین در هر مورد می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه چند مورد از شایع‌ترین علل گم شدن بیت کوین ها را بررسی خواهیم کرد.
- گم شدن یا فراموشی عبارت بازیابی (Seed Phrase): شایع‌ترین اتفاقی که ممکن است برای یک فرد رخ دهد، این است که کلمات بازیابی کیف پولش را گم کند. بدون این کلمات، نمی‌توانید به کیف پول بیت کوین خود دسترسی پیدا کنید. مطمئن‌ترین کار این است که پس از خرید بیت کوین، آن را به یک کیف پول منتقل کنید که کلمات بازیابی‌اش را با دقت روی کاغذ نوشته‌اید.
- پاک شدن فایل wallet.dat در Bitcoin Core: این فایل شامل تمام اطلاعات حیاتی کیف پول شما از جمله کلید خصوصی است، و ممکن است توسط یک پسورد رمزنگاری شده باشد. در صورتی که این فایل را گم کنید یا پسورد آن را فراموش کنید، امکان خرج کردن بیت کوین‌هایتان را از دست خواهید داد.
- خراب شدن یا گم شدن کیف پول سخت‌افزاری: اگر موجودی شما روی یک کیف پول سخت‌افزاری باشد و دستگاه شما به هر علت خراب شود، تنها با داشتن کلمات بازیابی می‌توانید دوباره به موجودی خود دسترسی پیدا کنید.
- ارسال بیتکوین به آدرس اشتباه یا شبکه اشتباه: این مهلک‌ترین اشتباهی است که ممکن است در دنیای ارزهای دیجیتال رخ دهد، زیرا اگر تراکنش به آدرس اشتباه ارسال شود، یا شبکه انتقال به اشتباه انتخاب شود، تقریبا هیچ راهکاری برای حذف کردن تراکنش وجود ندارد. تنها حالتی که ممکن است بتوانید تراکنش اشتباه بیت کوین را برگردانید این است که اولا تراکنش هنوز تایید نشده باشد، دوما گزینه RBF در آن فعال بوده باشد.
- پاک شدن کیف پول موبایلی یا دسکتاپ بدون بکاپ: اگر کیف پول موبایلی یا دسکتاپ را پاک کنید و پیش از آن از کلمات عبارت بازیابی یک نسخه تهیه نکرده باشید، دیگر نمی‌توانید به موجود خود دسترسی پیدا کنید.
- فراموش کردن رمز دوم (Passphrase): برخی ولت‌ها گزینه‌ای به نام Passphrase در اختیار کاربران قرار می‌دهند که یک پسورد اضافه بر ۱۲ کلمه بازیابی است. (این قابلیت در آپدیت BIP-39 بیت کوین فعال شده است) اگر پس‌فریز برای شما فعال باشد و این کلمه را فراموش کنید، تقریبا هیچ راهی برای بازیابی بیت کوین های گمشده نخواهید داشت.
حال فرض می‌کنیم یکی از این اشتباهات رخ داده است. بیاید به راه‌حل‌ها نگاهی بیندازیم و ببینیم در چه حالتی می‌توان بیت کوین های گمشده را بازیابی کرد.
روش های بازیابی بیت کوین های گمشده
نگران نباشید، شاید هنوز همه چیز از دست نرفته باشد. بیایید مراحل زیر را دنبال کنیم تا ببینیم چطور میشود موجودی بیت کوین های گمشده را بازیافت.
شناسایی دلیل گم شدن بیت کوین
اولین قدم پیدا کردن علت گم شدن بیت کوین‌ها است. آیا کیف پول پاک شده است؟ آیا پسورد کیف پول فراموش شده است؟ ۱۲ کلمه بازیابی را گم کرده‌اید؟ در هر حالت ممکن است با سناریوهای مختلفی مواجه شوید.
بررسی بکاپ‌ها و داده‌های موجود در ایمیل
فایل‌های کامپیوتر یا فضاهای ابری خود مانند ایمیل را بررسی کنید. ممکن است پسوردهای خود را در این فضاها آپلود کرده باشید، یا کلمات بازیابی را در چنین جاهایی یادداشت کرده باشید. همچنین ممکن است یک نسخه پشتیبان از فایل wallet.dat کیف پول بیت کوین کور (Bitcoin Core) یا الکترام (Electrum) را در جایی ذخیره کرده باشید که پیدا کردنش می‌تواند یک قدم شما را به بیت کوین‌هایتان نزدیک‌تر کند.
ساخت کیف پول جدید با عبارت بازیابی
اگر توانستید ۱۲ یا ۲۴ کلمه بازیابی خود را پیدا کنید، یک کیف پول جدید نصب کنید. به عنوان مثال کیف پول بیت کوین BlueWallet. سپس گزینه Import Wallet را بزنید و کلمات بازیابی را تایپ کنید. مهم نیست کلید خصوصی شما به صورت کلمات بازیابی است یا یک رشته کاراکتر HEX، در هر صورت می‌توانید آن را در این کیف پول وارد کنید و موجود بیت کوین دوباره برای شما نمایش داده میشود. همچنین اگر کاربر دسکتاپ هستید می‌توانید بهترین کیف پول بیت کوین یعنی Electrum را نصب کنید.
جستجوی کلیدهای خصوصی یا عبارت بازیابی (Seed Phrase)
بدون عبارت بازیابی یا Seed Phrase، نمی‌توانید بیت کوین‌های خود را بازیابی کنید. ممکن است به علت دست‌خط بد، یکی از کلمات را خوب وارد نکرده باشید. یا ممکن است یکی از کلمات نامفهوم یا اشتباه یادداشت شده باشد. همچنین ممکن است کلمات خصوصی را داشته باشید، اما کیف پول شما از نوعی بوده باشد که یک کلمه ۱۳ام هم به عنوان Passphrase در آن فعال شده باشد. در وب‌سایت Blockplate می‌توانید لیستی از تمام کلمات ممکن را مشاهده کنید. فرض می‌کنیم شما یکی از کلمات را فراموش کرده‌اید که با حرف B شروع میشود. در این حالت می‌توانید تمام کلماتی که با B شروع می‌شوند را جایگزین کنید، و ترکیبات مختلف عبارت خصوصی را انقدر امتحان کنید تا بلاخره کلمه صحیح را پیدا کنید. این روش ممکن است زمان‌بر باشد، اما برای زمان‌هایی که فقط یک کلمه اشتباه است یا فراموش شده است می‌تواند جواب بدهد. اگر کلمات بیشتری را فراموش کرده‌اید یا هیچ ایده‌ای از کلمه ۱۳ام یا پس‌فریز ندارید، باید روش‌های Brute Force کامپیوتری را با ابزار BTCRecover امتحان کنید.
استفاده از ابزارهای بازیابی برای بررسی بلاکچین
یکی از ابزارهایی که برای پیدا کردن کلمات بازیابی یا پسوردهای گم شده بیت کوین از آن استفاده میشود، BTCRecover است. این برنامه متن‌باز که با کوشش فعالان کریپتو و بیتکوینرها ساخته شده است، رابط کاربری گرافیکی محدودی دارد و برای استفاده از این برنامه باید با محیط CMD ویندوز یا Terminal مک یا لینوکس کار کنید. بیت کوین ریکاور در چند حالت ممکن است به شما کمک کند:
- اگر فایل ولت را دارید، اما این فایل با یک پسورد رمزنگاری شده و شما این پسورد را فراموش کرده‌اید.
- اگر تعداد کمی از کلمات بازیابی را فراموش کرده‌اید.
- اگر تمام کلمات بازیابی را دارید، اما کلمه ۱۳ام یا Passphrase را فراموش کرده‌اید.
در تمام این حالتها، اگر حدسهایی از کلمات یا پسورد فراموش شده داشته باشید، نتیجه سریع‌تر به دست می‌آید. این برنامه تمام حالات ممکن را بررسی میکند تا نهایتا به جواب برسد. برای استفاده از این برنامه روی محیط ویندوز، مک یا لینوکس مراحل زیر را دنبال کنید:
- آخرین نسخه نرم‌افزار را از صفحه گیت‌هاب این پروژه دانلود کنید.
- اگر از ویندوز استفاده می‌کنید، پایتون را نیز از وب‌سایت رسمی‌اش نصب کنید.
- از این مرحله به بعد را بهتر است به صورت آفلاین انجام دهید. یعنی ارتباط کامپیوتر خود را با اینترنت قطع کنید؛ زیرا قرار است کلمات بازیابی خود را وارد کنید و بهتر است ریسک هک را با محدود کردن دسترسی به اینترنت کاهش داد.
- حال، به عنوان مثال فرض کنید که ۱۲ کلمه بازیابی را دارید؛ اما وقتی آن را وارد می‌کنید کیف پول می‌گوید که غلط است. احتمالا برخی کلمات را اشتباه یادداشت کرده‌اید. برای حل این مشکل، در ویندوز، روی seedrecover.py کلیک کنید تا محیط CMD و سپس پنجره گرافیکی برنامه باز شود.
- اگر فایل ولت را دارید، وارد کنید. اما در سناریو نیازی نیست که فایل ولت را وارد کنید. بنابراین گزینه cancel را بزنید.
- حال باید استاندارد seed (کلمات بازیابی) را انتخاب کنید. می‌توانید گزینه Bitcoin Standard BIP39/BIP44 را انتخاب کنید.
- در مرحله باید باید Extended Public Key خود را وارد کنید. اگر آن را ندارید، Cancel را بزنید و در مرحله بعد یکی از آدرس‌های عمومی کیف پول خود را وارد کنید؛ که همان آدرس دریافت بیت کوین شما بوده است.
- حال باید شماره جایگاه آدرس بیت کوینی که وارد کرده‌اید را تایپ کنید. آدرس‌های بیت کوین، با یک ترتیب از روی Extended Public Key شما ساخته می‌شوند و هر آدرس یک شماره جایگاه دارد. به طور پیش‌فرض، اولین باری که از کیف پول آدرس بیت کوین بخواهید، کیف پول آدرس اول را به شما می‌دهد و بار بعد، آدرس دوم. برای همین هربار که شما بیت کوین دریافت می‌کنید، با یک آدرس جدید مواجه می‌شوید. حال در این مرحله اسکریپت می‌خواهد آدرس‌های شما را جستجو کند. برای همین شما با وارد کردن یک عدد، به آن می‌گویید که تا کجا جستجو کند. به عنوان مثال اگر شما آدرسی در جایگاه سوم را به برنامه بدهید و عدد جستجو را روی ۵ قرار دهید، مطمئن می‌شوید که برنامه به درستی کار میکند. اما اگر عدد ۲ را وارد کنید، اسکریپت دو آدرس اول شما را می‌سازد و به آدرس سوم نمی‌رسد و عملیات ناموفق انجام میشود.
- در مرحله بعد، ۱۲ کلمه بازیابی‌ای که دارید، اما کار نمی‌کند را وارد کنید و گزینه Run را انتخاب کنید. برنامه تمام حالتهای مختلف کلمات بازیابی شما را امتحان میکند تا متوجه شود کدام کلمه به اشتباه یادداشت شده است. مثلا ممکن است به جای کلمه claim، نوشته باشید calm. این برنامه به راحتی این اشتباه را متوجه میشود و کلمات بازیابی سالم را به شما تحویل می‌دهد.
اگر دانش برنامه‌نویسی و استفاده از آرگومان‌های مختلف یک اسکریپت را دارید، می‌توانید این فرآیند را برای بازیابی پس‌فریز کیف پول بیت کوین نیز استفاده کنید. در کانال یوتوب @CryptoGuide آموزش انواع روش‌های بازیابی موجودی بیت کوین به صورت ویدیویی نیز وجود دارد.
تماس با پشتیبانی صرافیها یا خدمات کیف پول
اگر پسورد صرافی را گم کرده‌اید، هیچ مشکلی پیش نمی‌آید. کافیست با پشتیبانی صرافی تماس بگیرید و پشتیبانان صرافی پس از احراز هویت، نحوه تنظیم پسورد جدید را به شما آموزش خواهند داد.
اکثر کیف پولهای ارز دیجیتال، غیر حضانتی هستند، یعنی شرکت سازنده کیف پول دسترسی به دارایی و کلید خصوصی شما ندارد. در نتیجه اگر آن‌ها را گم کرده‌اید، پیام دادن به شرکت سازنده کیف پول بی‌فایده است. اما اگر از کیف پول های حضانتی استفاده کرده‌اید، چون دارایی کاملا در اختیار آن‌ها قرار دارد، می‌توانند با احراز هویت دوباره کیف پول را به شما بازگردانند.
بازیابی بیت کوین های گم شده به آدرس اشتباه
در صورتی که تراکنش اشتباه تایید شود و در بلاکچین ثبت شود، هیچ راهی برای بازگرداندن آن وجود ندارد.
اما شرایطی خاص، اگر در تراکنش شما گزینه RBF یا Replace-By-Fee فعال بوده باشد، و تراکنش به آدرس اشتباه هنوز در بلاک بعدی ثبت نشده باشد (در انتظار تایید باشد)، می‌توانید سریعا یک تراکنش دیگر با کارمزدی بیشتر به آن اضافه کنید و مقصد را کیف پول خودتان قرار دهید. این دو تراکنش در کنار هم قرار می‌گیرند و چون تراکنش دوم، کارمزد بالاتری دارد، ماینر آن را انتخاب و تایید میکند و دارایی به کیف پول شما برمی‌گردد. برای استفاده از این راه حل باید خیلی سریع باشید و پیش از تایید تراکنش اول، فرآیند بازیابی را انجام دهید. همچنین باید از کیف پول‌هایی مثل الکترام استفاده کنید که به شما اجازه می‌دهند از این قابلیت استفاده کنید.
چالش ها هنگام بازیابی موجودی بیت کوین
بازیابی بیت کوین های گمشده می‌تواند عملی سخت، یا در مواقعی غیرممکن باشد. با این حال در برخی مواقع امکان بازیابی موجودی بیت کوین وجود دارد. در ادامه چند چالش این مسیر را بررسی می‌کنیم.
- ناخوانا بودن کلمات بازیابی: اگر برخی از کلمات بازیابی با خط بد یادداشت برداری شده‌اند، می‌توانید به لیست تمام کلمات موجود مراجعه کنید و بررسی کنید که کدام کلمات ممکن است شباهت با کلمه ناخوانا داشته باشند. سپس تمام حالتها را بیازمایید تا کیف پول بازیابی شود. ابزار BTCRecover نیز به صورت خودکار این کار را برای شما انجام می‌دهد.
- خرابی کیف پول سخت‌افزاری: اگر کیف پول سخت‌افزاری به هر علت کار نمی‌کند، ایرادی ندارد. می‌توانید کلمات بازیابی خود را در یک کیف پول نرم‌افزاری دیگر وارد کنید و بیت کوین‌ها را دوباره در اختیار داشته باشید.
- فراموشی PIN کیف پول نرم‌افزاری: در این حالت، کافیست به کلمات بازیابی خود که هنگام ساخت کیف پول یادداشت کرده بودید مراجعه کنید. سپس نرم‌افزار کیف پول را پاک کنید، پس از نصب دوباره گزینه import a new wallet را بزنید. با وارد کردن کلمات بازیابی، کیف پول شما دوباره در دسترس میشود.
چگونه از گم شدن بیت کوین جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از گم شدن بیت کوین، رعایت نکات امنیتی حیاتی است. مهم‌ترین اقدام، نگهداری امن کلید خصوصی (۱۲ کلمه بازیابی) است؛ چرا که بدون آن، دسترسی به بیت کوین‌ها غیرممکن میشود. در این راستا رعایت موارد زیر توصیه میشود:
- استفاده از کیف پول سخت‌افزاری: این کیف پول‌ها کلید خصوصی را به صورت آفلاین ذخیره می‌کنند و اگر دچار خرابی فیزیکی یا نرم‌افزاری نشوند، هر زمان می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.
- ایجاد نسخه پشتیبان از عبارت بازیابی: هنگام ساخت کیف پول بیت کوین، از عبارات بازیابی (۱۲ کلمه بازیابی) نسخه‌ای تهیه کنید و آن را در مکانی مطمئن، دور از دسترس دیگران نگه دارید. این عبارت کلید شما برای استفاده از بیت کوین‌ها خواهد بود.
- بررسی چندباره آدرس مقصد هنگام ارسال بیت کوین: همیشه پیش از نهایی کردن تراکنش، کاراکترهای آدرس مقصد را با دقت بررسی کنید. برخی بدافزارهای کامپیوتری، عملکرد کپی و پیست شما را مختل می‌کنند و ممکن است نتیجه Paste شده، با نتیجه Copy شده تفاوت داشته باشد. پس با دقت تمام حروف و اعداد موجود در آدرس را بررسی کنید.
با داشتن ۱۲ کلمه بازیابی، مطمئن می‌شوید که هیچوقت قرار نیست بیت کوین خود را گم کنید. زیرا هر اتفاقی برای موبایل یا کامپیوتر شما بیفتد، دارایی شما با داشتن آن ۱۲ کلمه دوباره قابل بازیابی خواهد بود. پس این کاغذ را ته کشو نیندازید!
جمع‌بندی
بازیابی بیت کوین های گمشده می‌تواند فرآیندی سخت، و در برخی موارد غیرممکن باشد. بهترین راه این است که تمام کلمات بازیابی خود را با دقت بالا روی کاغذ یادداشت کنید و به خوبی از آن مراقبت کنید. اگر کلمات را وارد کیف پول کردید و موجودی بیت کوین نمایش داده نشد، می‌توانید از ابزار BTCRecover برای پیدا کردن خطای تایپی استفاده کنید. همچنین این ابزار به شما کمک میکند پسورد فایل ولت رمزنگاری شده یا Passphrase گمشده خود را پیدا کنید.
سوالات متداول
چطور میتوانم عبارت بازیابی (Seed Phrase) خود را پیدا کنم؟
این کار در کیف پولهای مختلف اندکی تفاوت دارد. اما به طور کلی باید به بخش تنظیمات کیف پول بروید، سپس آنجا ممکن است گزینههایی مانند backup، seed phrase یا security مشاهده کنید. در این بخشها به دنبال کلمه seed یا private key بگردید.
آیا میتوانم بیتکوینهای گمشده را با استفاده از نرمافزارهای بازیابی بازیابی کنم؟
در برخی حالتهای خاص بله. اگر یک یا تعداد کمی از کلمات بازیابی خود را اشتباه یادداشت کرده باشید، اگر پسورد فایل کیف پول یا Passphrase (کلمه بازیابی ۱۳ام) را فراموش کرده باشید، در این حالتها ابزار BTCRecover «ممکن است» به شما کمک کند. همچنین اگر حدسهایی برای پسوردهای گم شده داشته باشید عملکرد این برنامه بسیار بهتر میشود.
آیا امکان بازیابی بیت‌کوین‌ها از آدرس اشتباه وجود دارد؟
تنها تحت این دو شرط که RBF تراکنش فعال بوده باشد و تراکنش هنوز تایید نشده باشد، می‌توانید یک تراکنش جدید ثبت کنید که جایگزین تراکنش اشتباه شود و دارایی را به کیف پول شما برگرداند.
آیا از طریق صرافیها میتوانم بیتکوینهای گمشده را بازیابی کنم؟
خیر، صرافیها معمولا نمیتوانند در این زمینه کمکی به شما بکنند. منتهی اگر پسورد صرافی خود را گم کرده باشید، پشتیبانی صرافی با انجام احراز هویت، حساب کاربریتان را بازیابی میکند.
آیا میتوانم بیتکوینهای خود را بدون عبارت بازیابی بازیابی کنم؟
بدون عبارت بازیابی هیچ راهی برای بازیابی بیت کوین ها وجود ندارد. با این حال اگر کلمات را دارید یا برخی از آن‌ها اشتباه است، می‌توانید با کمک برنامه BTCRecover کلمات صحیح را پیدا کنید.
اولین نفری باشید که نظر می دهید