مفهوم UTXO در بیت کوین یا خروجی خرج نشده‌ تراکنش چیست؟

UTXO در بیت کوین چیست و چگونه استفاده می‌شود؟

عبارت UTXO در انگلیسی، مخفف «Unspent Transaction Output» به معنای «خروجی خرج نشده تراکنش» است. این مفهوم پیش از بیت کوین در هیچ سیستم مالی سنتی وجود نداشت و ایده اصلی آن اولین بار به طور رسمی در وایت‌پیپر بیت کوین در سال ۲۰۰۸ توسط ساتوشی ناکاموتو معرفی شد. در ابتدا این عبارت به صورت کامل به کار می‌رفت و شکل اختصاری UTXO بعدها میان توسعه‌دهندگان بیت کوین و نرم‌افزارهای کیف پول رواج یافت و به تدریج در ادبیات فنی رمزارزها تثبیت شد. از این رو در ادامه به توضیح این مفهوم می‌پردازیم.

چرا UTXO اهمیت دارد؟

در شبکه بیت کوین مفهومی به نام موجودی حساب به سبک بانک‌های سنتی (مثلا ۲۰ میلیون تومان) وجود ندارد، بلکه دارایی هر کاربر در واقع مجموع خروجی‌های خرج نشده تراکنش‌ها است که به آن‌ها UTXO گفته می‌شود. مثلا اگر در کیف‌پول خود در مجموع ۱۰ بیت کوین داشته باشید، این ۱۰ بیت کوین ممکن است به صورت چند UTXO جداگانه ذخیره شده باشد؛ مثلا ۲ بیت کوین در قالب یک UTXO، ۳ بیت کوین در قالب UTXO دیگر و ۵ بیت کوین در UTXO سوم باشد. اهمیت این مدل به این دلیل است که هر UTXO فقط یک بار می‌تواند خرج شود و همین ساختار، جلوی دوباره خرج شدن بیت کوین‌ها را می‌گیرد و تراکنش‌ها را کاملا قابل‌ردیابی و شفاف می‌کند. همچنین وقتی شما مثلا ۱۰ بیت‌کوین در یک کیف پول یا آدرس دارید، در واقع آن آدرس مثل یک قفل عمل می‌کند که UTXOهای شما را نگه می‌دارد و فقط کسی که کلید خصوصی آن را در اختیار دارد، می‌تواند این بیت‌کوین‌ها را خرج کند یا به آدرس دیگری بفرستد.

تراکنش‌های UTXO در بلاکچین چگونه هستند؟

وقتی یک کاربر می‌خواهد تراکنش جدیدی انجام دهد، در واقع تعدادی از UTXOهای موجود خود را به عنوان ورودی انتخاب می‌کند و با استفاده از آن‌ها، خروجی‌های جدیدی می‌سازد؛ خروجی‌هایی که هرکدام به عنوان UTXO جدید به آدرس‌های مقصد تعلق می‌گیرند.

برای مثال، اگر علی یک UTXO به ارزش ۱ بیت کوین داشته باشد و بخواهد ۰.۷ بیت کوین به پیمان ارسال کند، کیف پول او UTXO یک بیت‌کوینی را خرج کرده و دو UTXO تازه تولید می‌کند: یکی به ارزش ۰.۷ بیت کوین برای پیمان و دیگری ۰.۳ بیت کوین که به عنوان باقی مانده به آدرس علی بازمی‌گردد. در نتیجه، UTXO قبلی از مجموعه حذف می‌شود و جای خود را به خروجی‌های جدید می‌دهد. در این میان، ۰.۷ بیت کوین پیمان تا زمانی که او آن را در تراکنش دیگری خرج نکند، به عنوان یک خروجی خرج‌نشده (UTXO) در شبکه ثبت می‌شود. به همین دلیل است که هر خروجی تراکنش، تا زمانی که خرج نشود، همچنان در سیستم به عنوان UTXO شناخته می‌شود.

چطور چند UTXO به عنوان یک تراکنش واحد عمل می‌کنند؟

علاوه‌بر این حالت، UTXOها می‌توانند به صورت چندتایی و جداگانه نیز در کیف پول شما وجود داشته باشند. فرض کنید علی در کیف پول خود مجموعا ۱ بیت کوین دارد، اما این ۱ بیت کوین به سه UTXO مختلف تقسیم شده است: یکی به ارزش ۰.۲ بیت کوین، دیگری ۰.۳ بیت کوین و سومی ۰.۵ بیت کوین.

اکنون اگر علی بخواهد دقیقا ۱ بیت کوین به پیمان بفرستد، باید هر سه UTXO را با هم جمع کرده تا مقدار لازم برای ارسال فراهم شود. به عبارتی دیگر، هر سه UTXO به عنوان ورودی تراکنش استفاده می‌شوند و به طور کامل خرج می‌شوند. پس از ثبت تراکنش در بلاکچین، یک UTXO جدید به ارزش ۱ بیت کوین برای پیمان ایجاد شده و به آدرس او منتقل می‌شود. همچنین اگر مجموع UTXOهای علی بیشتر از ۱ بیت کوین باشد، شبکه بلاکچین، باقی مانده بیت کوین‌ها را در قالب یک یا چند UTXO جدید به کیف پول علی بازمی‌گرداند.

نکات مهم در رابطه با تراکنش‌های UTXO

نکته: پیش از بررسی کاربردهای UTXO در بلاکچین، دو موضوع مهم در رابطه با کارمزد تراکنش‌ها با UTXO و مدیریت و یکپارچه شدن آن‌ها وجود دارد که مطمئنا اهمیت زیادی برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران دارد، پس پیشنهاد می‌شود حتما این بخش را مطالعه کنید:

کارمزد تراکنش‌ها

در شبکه بیت کوین، هر تراکنش با خرج کردن UTXOها (خروجی‌های خرج‌نشده تراکنش‌های قبلی) ساخته می‌شود. اما نکته مهم اینجاست که کارمزد تراکنش‌ها براساس حجم داده‌ها (تعداد ورودی‌ها و خروجی‌ها) محاسبه می‌شود، نه مبلغی که جابه‌جا می‌شود. بنابراین هرچه تعداد UTXOهایی که برای یک پرداخت استفاده می‌کنید بیشتر باشد، حجم تراکنش بزرگ‌تر و کارمزد آن بالاتر خواهد بود. بالعکس، اگر ورودی‌های تراکنش، کم و بزرگ باشند، حجم تراکنش کمتر شده و کارمزد کاهش می‌یابد.

از این رو، برای بهینه‌سازی این هزینه، کاربران یا خود کیف پول‌ها تلاش می‌کنند تا با مدیریت صحیح موجودی، از ایجاد UTXOهای خرد و پراکنده جلوگیری کنند و در زمان مناسب، خروجی‌های کوچک را در یک خروجی بزرگ ادغام کنند. این کار باعث می‌شود تراکنش‌های آینده با ورودی‌های کمتر، سریع‌تر و با کارمزدی مقرون‌به‌صرفه انجام شوند و در نهایت خرید و فروش بیت کوین، اقتصادی‌تر و کارآمدتر شود.

مدیریت و یکپارچه‌سازی

یکپارچه‌سازی UTXO به این معناست که چندین خروجی کوچکِ خرج نشده، در قالب یک تراکنش، ترکیب و به یک خروجی بزرگ‌تر تبدیل شوند. این کار معمولا زمانی انجام می‌شود که کارمزد شبکه پایین است تا در آینده، خرج کردن این موجودی‌ها با ورودی‌های کمتر و در نتیجه با کارمزدی ارزان‌تر انجام شود. کاهش تعداد UTXOها علاوه‌بر صرفه‌جویی در کارمزد، مدیریت کیف پول را ساده‌تر می‌کند و از انباشته شدن مقادیر خرد (dust) که خرج کردن آن‌ها به‌صرفه نیست، جلوگیری می‌کند.

بااین‌حال، یکپارچه‌سازی UTXOها اگرچه به کاهش کارمزد و ساده سازی مدیریت کیف پول کمک می‌کند، اما معایبی نیز دارد که نباید نادیده گرفته شود. مهم‌ترین نکته این است که وقتی چند UTXO مختلف را در یک تراکنش با یکدیگر ترکیب می‌کنید، در واقع اطلاعاتی درباره مالکیت همه آن‌ها، در اختیار تحلیلگران بلاکچین قرار می‌دهید. این یعنی آن‌ها راحت‌تر می‌توانند الگوهای رفتاری و دارایی شما را ردیابی کنند و بخش بزرگی از حریم خصوصی مالی شما از دست می‌رود.

اما ریسک اصلی در چند UTXO کجاست؟

علاوه‌بر این، اگر دارایی‌های شما به‌جای چند بخش کوچک، در قالب یک یا چند UTXO بزرگ نگهداری شود، در صورت لو رفتن کلید خصوصی یا هک کیف پول، مقدار بیشتری در معرض خطر خواهد بود. به همین دلیل، توصیه می‌شود معامله‌گران همیشه بین مدیریت هزینه‌ها و حفظ امنیت و حریم خصوصی، توازن برقرار کنند و در صورت لزوم از ابزارهایی مانند Coin Control یا تکنیک‌هایی مثل CoinJoin برای ترکیب تراکنش‌ها استفاده کنند تا ردگیری و تحلیل دارایی‌ها دشوارتر شود.

کاربردهای UTXO در بلاکچین

به دلیل اهمیت UTXO در امنیت و ردیابی تراکنش‌ها، دارای کاربردهای متنوعی است که در ادامه توضیح داده می‌شود:

۱. مدیریت دقیق و شفاف دارایی‌ها

مدیریت دقیق و شفاف دارایی‌ها در مدل UTXO به این معناست که هر واحد بیت کوین یا بخشی از آن به عنوان یک خروجی خرج نشده‌ی مستقل (UTXO) در بلاکچین ثبت و به طور کامل قابل ردیابی است. این ساختار UTXO به شکلی است که امکان پیگیری و حسابرسی دقیق دارایی‌ها را فراهم می‌کند؛ زیرا همه می‌توانند مشاهده کنند که کدام خروجی‌ها همچنان معتبرند و کدام‌ها خروجی‌ها، خرج شده‌اند.

۲. جلوگیری از دوبار خرج شدن (Double Spending)

یکی از کاربردهای اصلی UTXO، جلوگیری از مشکل دوبار خرج کردن (Double Spending) است؛ یعنی وضعیتی که در آن، یک نفر بخواهد همان بیت کوین را بیش از یک بار خرج کند، مثلا با ارسال همزمان آن به دو گیرنده‌ی متفاوت. در شبکه بیت کوین هر ورودی تراکنش، الزاما باید به یک UTXO معتبر، یعنی خروجی خرج نشده‌ی یک تراکنش قبلی، اشاره داشته باشد. به‌محض تایید تراکنش، UTXO مورد نظر مصرف شده و از مجموعه‌ی UTXOها حذف می‌شود، در نتیجه هیچ‌کس نمی‌تواند دوباره همان خروجی خرج شده را در تراکنشی دیگر استفاده کند. به این ترتیب، فرآیند UTXO تضمین می‌کند که هر واحد بیت کوین فقط یک بار خرج شود و هر تلاشی برای دوباره خرج کردن آن، توسط شبکه شناسایی و رد خواهد شد.

۳. افزایش حریم خصوصی نسبی

مدل UTXO به‌گونه‌ای عمل می‌کند که هر خروجی خرج نشده‌ی تراکنش، مانند یک سکه دیجیتال مستقل نگهداری می‌شود و کاربر هنگام خرج کردن بیت کوین می‌تواند آزادانه انتخاب کند که از کدام UTXOها به عنوان ورودی استفاده کند. این ساختار موجب می‌شود موجودی بیت کوینِ هر آدرس به صورت قطعه قطعه در خروجی‌های مختلف نگهداری شود، نه به عنوان یک موجودی ثابت و متمرکز. در نتیجه کاربران می‌توانند در هر تراکنش، ترکیب متفاوتی از این خروجی‌ها را خرج یا حفظ کنند.

چنین انعطاف‌پذیری‌ شگفت‌انگیزی امکان بهره‌گیری از روش‌هایی مانند CoinJoin یا تراکنش‌های چند ورودی را فراهم می‌سازد که ردگیری ارتباط میان ورودی‌ها و خروجی‌ها را برای تحلیلگران بلاکچین دشوارتر می‌کند. بنابراین، مدل UTXO به طور مستقیم، ناشناسی کامل ایجاد نمی‌کند، اما ابزاری در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا با مدیریت و ترکیب تراکنش‌های خود، سطحی از حریم خصوصی نسبی را برای خود فراهم کنند.

۴. امکان انجام تراکنش‌های موازی و بهبود مقیاس‌پذیری

یکی دیگر از کاربردهای کلیدی مدل UTXO که ناشی از ماهیت مستقل هر خروجی است، فراهم بودن امکان انجام تراکنش‌های همزمان و بدون تداخل است. برای مثال، می‌توانید با یک UTXO کالا بخرید، با UTXO دوم به دوست‌تان پول بفرستید و با UTXO دیگر در صرافی ارز دیجیتال ترید کنید.

در واقع، همه‌ی این تراکنش‌ها می‌توانند همزمان ایجاد شده و به شبکه ارسال شوند؛ زیرا هیچ کدام وابسته به دیگری نیستند. این ویژگی باعث می‌شود نودهای شبکه بتوانند تراکنش‌های متعدد را به‌طور همزمان و سریع اعتبارسنجی کنند و برخلاف مدل‌های مبتنی بر موجودی حساب، نیازی به به‌روزرسانی لحظه‌ای یک عدد واحد نداشته باشند. نتیجه چنین ساختاری، کاهش فشار محاسباتی و بهبود مقیاس‌پذیری شبکه بیت کوین است؛ چرا که امکان مدیریت حجم بالاتری از تراکنش‌ها در هر بلاک فراهم می‌شود.

تفاوت مدل UTXO و account model چیست؟

مدل‌های UTXO و Account-based دو روش اصلی برای ثبت و مدیریت موجودی در بلاکچین‌ها هستند که هر کدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. در مدل UTXO که معمولا در بیت کوین، لایت کوین، بیت کوین کش و دوج کوین استفاده می‌شود، موجودی‌ها به صورت مجموعه‌ای از خروجی‌های خرج نشده تراکنش‌ها (مثل اسکناس‌های خرد) نگهداری می‌شوند. در واقع این مدل در بلاکچین‌هایی با الگوریتم اثبات کار استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، شما به جای داشتن یک عدد مشخص به عنوان موجودی، مجموعه‌ای از واحدهای خرج نشده دارید که هر کدام مقدار مشخصی ارز دیجیتال را نمایندگی می‌کنند.

در مقابل، مدل Account-based مانند سیستم حساب بانکی عمل می‌کند؛ یعنی موجودی هر کاربر به صورت یک عدد ساده در حساب ثبت شده و تراکنش‌ها، این عدد را کم یا زیاد می‌کنند. این مدل معمولا در اتریوم، سولانا، تزوس و بیشتر بلاکچین‌های دارای قرارداد هوشمند و الگوریتم اثبات سهام هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نحوه رهگیری تراکنش در مدل UTXO و Account-Based چگونه است؟

علاوه‌بر این‌ها، یکی از تفاوت‌های کلیدی این دو مدل، نحوه پیگیری موجودی است. در مدل UTXO، برای محاسبه موجودی باید همه خروجی‌های خرج‌نشده مرتبط با یک آدرس جمع‌آوری شوند، اما در مدل حساب‌محور، موجودی به صورت مستقیم و به‌روز در حساب قابل مشاهده است. این تفاوت باعث می‌شود مدل UTXO در جلوگیری از مشکلاتی مانند دوباره خرج کردن امن‌تر باشد؛ زیرا هر واحد خرج نشده به صورت جداگانه ردیابی می‌شود. در حالی که مدل حساب‌محور برای اطمینان از امنیت، نیازمند بررسی کامل تاریخچه تراکنش‌ها است.

کلیت تراکنش‌ها در مدل UTXO و Account-Based

همچنین از نظر پیچیدگی، تراکنش‌های مدل UTXO ممکن است شامل ورودی‌ها و خروجی‌های متعددی باشند که منجر به بزرگ‌تر شدن اندازه تراکنش و پیچیدگی بیشتر در پردازش می‌شود. اما تراکنش‌های مدل حساب‌محور ساده‌تر و کوچک‌تر هستند. به همین دلیل در توسعه قراردادهای هوشمند پیچیده، بیشتر از این مدل استفاده می‌شود. در واقع، مدل حساب‌محور به خاطر انعطاف و سهولت مدیریت، پایه اکثر بلاکچین‌های قرارداد هوشمند محسوب می‌شود.

در نهایت، می‌توان گفت مدل UTXO شبیه پول نقد خرد است که هر واحد به صورت جداگانه خرج می‌شود و این ساختار، امنیت بالاتری در مقابل دوباره خرج کردن ارائه می‌دهد، اما مدیریت تراکنش‌ها در آن پیچیده‌تر است. در مقابل، مدل حساب‌محور مانند حساب بانکی است که موجودی به صورت یک عدد ساده مدیریت می‌شود و برای قراردادهای هوشمند و تراکنش‌های پیچیده مناسب‌تر و کارآمدتر است.

جدول مقایسه مدل UTXO و Account-Based

در جدول زیر می‌توانید دو مدل UTXO و Account-Based را در یک نگاه مقایسه کنید:

مزایا و معایب UTXO و account model چیست؟

مدل‌های UTXO و Account، دو رویکرد اصلی برای مدیریت موجودی در بلاکچین هستند که هر کدام نقاط قوت و محدودیت‌های خاص خود را دارند. به همین خاطر، درک دقیق مزایا و معایب این دو مدل، به توسعه دهندگان، سرمایه‌گذاران و کاربران کمک می‌کند تا متناسب با نیازها و اولویت‌های خود، بهترین انتخاب را داشته باشند و امنیت، مقیاس‌پذیری و کارایی بیشتری را تجربه کنند.

مزایا و معایب UTXO

از جمله مزایای مدل UTXO می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شفافیت بالا و جلوگیری از دوباره خرج کردن: این مزیت باعث شده تا کوچک‌ترین واحد خرج نشده به صورت جداگانه ثبت شود و ردیابی تراکنش‌ها و تشخیص خرج شدن دوباره توسط شبکه، ساده‌تر باشد.
• مقیاس‌پذیری بهتر در برخی شرایط: از آنجایی که تراکنش‌های UTXO به صورت مستقل و در کنار یکدیگر قابل استفاده هستند، امکان پردازش موازی بالاتری دارند.
• امنیت قوی‌تر: مدل UTXO به دلیل ساختار غیرمتمرکز و قابل‌ردیابی، امنیت بهتری برای جلوگیری از حملات و تحلیل رفتار سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد.
• ناشناس بودن نسبی: با توجه به این که هر تراکنش شامل ورودی‌ها و خروجی‌های مختلفی است و آدرس‌ها دارای UTXOهایی با مقادیر متفاوت رمزارز هستند، ردیابی کامل کاربران و اطلاع از میزان دارایی آن‌ها سخت‌تر است.
• یکپارچه شدن و کاهش کارمزد تراکنش: یکی از کلیدی‌ترین مزایای UTXO، قابلیت یکپارچه شدن است که کاربران می‌توانند با استفاده از این قابلیت، مقادیر کوچک UTXO که به dust معروف هستند را تبدیل به یک UTXO کنند و در نتیجه، در کنار مدیریت راحت‌تر آن‌ها، کارمزد تراکنش‌ها نیز کاهش می‌یابد.
• نیاز به منابع بیشتر برای مدیریت در کیف پول‌ها: کیف پول‌ها باید چندین UTXO را مدیریت کنند که ممکن است منجر به افزایش پیچیدگی و مصرف منابع شود.

از جمله معایب مدل UTXO می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پیچیدگی تراکنش‌ها: تراکنش‌ها ممکن است شامل ورودی‌ها و خروجی‌های متعدد باشند که باعث بزرگ شدن اندازه و پیچیدگی تراکنش می‌شود.
• افزایش کارمزد تراکنش‌ها: در صورتی که کاربران از مقادیر کوچک UTXO که به dust معروف هستند، استفاده کنند، ممکن است با افزایش هزینه در کارمزدها و افزایش پیچیدگی تراکنش مواجه شوند.
• کاهش امنیت با یکپارچه شدن: یکی از معایب یکپارچه کردن UTXOها، یکپارچه کردن آن‌ها است. این موضوع ردیابی آدرس‌ها، دارایی‌های کاربران و همچنین تحلیل الگوهای رفتاری را آسان‌تر می‌کند.

مزایا و معایب account model

از جمله مزایای مدل account-base می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سادگی و راحتی استفاده: مدیریت موجودی به صورت یک عدد ساده است که کاهش و افزایش آن به راحتی انجام می‌شود
• پشتیبانی بهتر از قراردادهای هوشمند: این مدل مناسب اجرای قراردادهای هوشمند پیچیده است و بسیاری از بلاک‌چین‌های هوشمند از آن استفاده می‌کنند.
• تراکنش‌های کوچک‌تر و ساده‌تر: به دلیل ساده بودن ساختار حساب، تراکنش‌ها، کوچک‌تر و سریع‌تر پردازش می‌شوند.
• کاهش پیچیدگی تراکنش‌ها: هر تراکنش فقط شامل تغییر در موجودی حساب‌ها است و نیازی به مدیریت ورودی‌ها و خروجی‌های متعدد مثل مدل UTXO ندارد.
• افزایش کارایی و صرفه‌جویی در فضای ذخیره‌سازی: نیاز به ذخیره‌سازی و مدیریت چندین خروجی خرج‌نشده وجود ندارد که باعث کاهش مصرف فضای بلاک‌چین می‌شود.

از جمله معایب مدل account-base می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ریسک دوباره خرج کردن: برای جلوگیری از دوباره خرج کردن نیاز به مکانیزم‌های اضافی است و بررسی تراکنش‌های قبلی ضروری است.
• تمرکز بیشتر بر روی وضعیت حساب: به دلیل این که موجودی دارایی‌ها در یک نقطه ذخیره می‌شود، احتمال دارد نقاط آسیب‌پذیری بیشتر شود.
• شفافیت کمتر در پیگیری تراکنش‌ها: به علت ذخیره شدن موجودی به صورت عددی، ردیابی دقیق جزئیات خرج کردن ممکن است دشوارتر باشد.
• احتمال بروز مشکلات همزمانی (Concurrency Issues): به دلیل این که تراکنش‌ها، میزان دارایی حساب را تغییر می‌دهند، انجام تراکنش‌های همزمان بر روی یک حساب می‌تواند پیچیده باشد و نیازمند مکانیزم‌های قفل‌گذاری یا ترتیب‌بندی باشد.

تحلیل‌های آنچین مبتنی بر UTXO

به دلیل شفافیت ذاتی و قابلیت ردیابی دقیق، UTXOها ابزار کلیدی‌ای در تحلیل‌های آنچین محسوب می‌شوند. تحلیل‌گران به کمک این ابزار می‌توانند رفتار دارایی‌های بزرگ (نهنگ‌ها) و فعالیت ماینرها را رصد کنند. همچنین، تعیین سن توکن‌ها به ارزیابی نقدینگی و سلامت بازار کمک می‌کند. به همین خاطر، آشنایی با کاربردهای UTXO در تحلیل‌های آنچین، ابزاری قدرتمند برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران است که تصمیمات دقیق‌تر و آگاهانه‌تری اتخاذ کنند. در ادامه، مهم‌ترین کاربردهای این ابزار را بررسی خواهیم کرد:

۱. تحلیل سن کوین (Coin Age / Coin Days Destroyed)

یکی از مهم‌ترین روش‌های تحلیل آنچین مبتنی بر UTXO، تحلیل سن کوین (Coin Age) است که به بررسی مدت زمانی می‌پردازد که خروجی‌های خرج نشده تراکنش (UTXO) در شبکه باقی مانده‌اند. شاخص‌هایی مانند Coin Days Destroyed با اندازه‌گیری عمر کوین‌ها هنگام خرج شدن، به تحلیلگران کمک می‌کند تا رفتار هولدرهای بلندمدت (HODLers) را شناسایی کرده و ارزیابی کنند که آیا آن‌ها در حال فروش دارایی‌های خود هستند یا همچنان آن‌ها را ذخیره کرده‌اند. در واقع، این داده‌ها ابزار مناسب و دقیقی برای پیش‌بینی فشار فروش و روندهای بازار است.

۲. محاسبه شاخص HODL Waves

محاسبه شاخص HODL Waves یکی دیگر از تحلیل‌های آنچین مبتنی بر UTXO است که خروجی‌های خرج نشده را بر اساس سن آن‌ها دسته‌بندی می‌کند. این شاخص نشان می‌دهد چه درصدی از بیت کوین‌ها در چه بازه‌های زمانی دست نخورده باقی مانده‌اند که به کمک آن می‌توان روند انباشت یا توزیع دارایی‌ها را در بازار تشخیص داد. به عبارت دیگر، HODL Waves تصویری از رفتار سرمایه‌گذاران با توجه به زمان نگهداری کوین‌ها ارائه می‌دهد.

۳. بررسی گردش عرضه فعال (Active Supply)

بررسی گردش عرضه فعال (Active Supply) به معنای تحلیل مقدار بیت کوینی است که در بازه‌های زمانی مشخصی جابه‌جا شده است. برای مثال، عرضه فعال یک ساله (1y Active Supply) نمایانگر میزان توکن‌هایی است که طی یک سال گذشته منتقل شده‌اند. این تحلیل به تخمین نقدشوندگی و پویایی بازار کمک می‌کند و نشان دهنده میزان توکن‌هایی است که در چرخه معاملاتی فعال هستند.

۴. تحلیل اندازه مجموعه (UTXO Set Size)

یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که به جامعه کریپتو کمک می‌کند تا از سلامت شبکه مطلع شود، تحلیل اندازه مجموعه UTXO است. این ابزار شاخصی برای ارزیابی تعداد کل خروجی‌های خرج نشده در شبکه بیت کوین است. به عبارتی دیگر، این معیار نشان دهنده رشد شبکه و میزان استفاده کاربران از بلاکچین است و می‌تواند اطلاعاتی درباره ازدحام شبکه، وضعیت حافظه نودها و اندازه پایگاه داده در اختیار قرار دهد. افزایش یا کاهش این شاخص می‌تواند به تحلیلگران در درک وضعیت شبکه و سلامت آن کمک کند.

مطلب پیشنهادی

تحلیل آنچین بیت کوین تا تاریخ ۴ مرداد ۱۴۰۴

۵. تحلیل Realized Cap

تحلیل ارزش تحقق یافته (Realized Cap) مبتنی بر UTXO، یعنی ارزش هر بیت کوین را طبق قیمتی در نظر می‌گیرند که آخرین‌بار، آن UTXO در یک تراکنش جابه‌جا شده است. در واقع، به جای استفاده از قیمت لحظه‌ای بازار، Realized Cap ارزش بازار را بر اساس قیمت زمانی که هر واحد بیت کوین آخرین بار منتقل شده، محاسبه می‌کند. این معیار دید کامل‌تری نسبت به ارزش بازار معمول (Market Cap) ارائه می‌دهد و می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری درباره ارزش واقعی توکن‌ها در بازار، در اختیار بگذارد.

۶. تشخیص رفتار ماینرها

با رصد و تحلیل UTXOها در بلاکچین بیت کوین، می‌توان الگوهای رفتاری ماینرها را شناسایی کرد؛ برای مثال این که پاداش‌های استخراج شده را بلافاصله خرج می‌کنند یا نگه می‌دارند، سود خود را چطور میان آدرس‌ها توزیع می‌کنند و چه سیاستی برای انتخاب تراکنش‌های با کارمزد بالا دارند. چنین اطلاعاتی تصویری شفاف از رفتار مالی استخراج‌کنندگان ارائه می‌دهد که می‌تواند در پیش‌بینی روند بازار، تحلیل اقتصاد شبکه و حتی شناسایی منابع مشکوک بسیار مفید باشد.

۷. ردیابی تلاش‌های دوباره خرج کردن (Double Spend)

در شبکه‌ای مانند بیت کوین، ردیابی تلاش‌های دوباره خرج کردن (Double Spend) یعنی اطمینان از این که هر خروجی خرج نشده تراکنش (UTXO) فقط یک بار مصرف می‌شود و کسی نمی‌تواند همان بیت کوین را همزمان در دو تراکنش مختلف خرج کند. در این مدل، هر گره (نود) در شبکه، یک مجموعه کامل از UTXOها را نگهداری می‌کند و به محض دریافت هر تراکنش جدید، بررسی می‌کند که ورودی‌های آن همچنان خرج نشده باشند. اگر ورودی‌ها در مجموعه موجود باشند، تراکنش معتبر است؛ در غیر این صورت، تلاش برای دوباره خرج کردن، شناسایی و تراکنش رد می‌شود. این مکانیزم بنیادی، یکی از مهم‌ترین دلایل امنیت بیت کوین است؛ زیرا تضمین می‌کند هر بیت کوین فقط یک بار خرج شود و امکان جعل یا کپی‌برداری از پول دیجیتال وجود نداشته باشد.

مطلب پیشنهادی

دامیننس بیت کوین چیست؟ نمودار Bitcoin Dominance

جمع بندی

UTXO یا خروجی خرج نشده تراکنش، یکی از مفاهیم کلیدی و بنیادین در ساختار بلاکچین بیت کوین است که نحوه ثبت و مدیریت دارایی‌ها در این شبکه را مشخص می‌کند. برخلاف سیستم‌های حساب‌محور، در مدل UTXO، هر تراکنش شامل خروجی‌های مشخصی است که تا زمانی که خرج نشوند، به عنوان دارایی کاربر در نظر گرفته می‌شوند. این مدل به امنیت شبکه، جلوگیری از دوباره خرج کردن و شفافیت در تراکنش‌ها کمک می‌کند و امکان تحلیل‌های عمیق آنچین را فراهم می‌آورد. شناخت دقیق UTXOها برای توسعه‌دهندگان، سرمایه‌گذاران و علاقه‌مندان به دنیای رمزارزها اهمیت زیادی دارد؛ چرا که اساس کارکرد بیت کوین و سلامت شبکه را تشکیل می‌دهد و درک آن، کلید فهم بهتر نحوه انتقال ارزش و امنیت در بلاکچین است.