سهام توکنیزه شده چیست؟
سهام توکنیزه شده، توکن‌های دیجیتالی هستند که بر بستر بلاکچین ایجاد شده و نمایانگر ارزش سهام شرکت‌های واقعی یا ETFها هستند. این توکن‌ها یا به صورت پشتوانه‌دار (سهام واقعی توسط یک متولی، با نسبت ۱:۱ و مشابه USDT نگهداری می‌شود) پشتیبانی خواهند شد یا از طریق سازوکار سنتتیک/مشتقه، بازده اقتصادی سهام را بازتولید می‌کنند. برای مثال، در فرآیند توکنیزه کردن سهام اپل، یا یک سهم واقعی اپل توسط یک متولی در حسابی امن نگهداری و توکن متناظر با نسبت یک‌به‌یک صادر می‌شود، یا بدون پشتوانه و با تکیه بر اوراکل‌های قیمتی و ابزارهایی مانند فیوچرز و قراردادهای مابه‌التفاوت (CFD)، ارزش‌گذاری سهام، شبیه‌سازی و دنبال می‌شود.
مزیت عملی توکنیزه کردن این است که امکان سرمایه‌گذاری‌های خرد و کوچک و معامله پیوسته دارایی (۲۴ ساعته) را فراهم می‌کند؛ این ویژگی در کنار افزایش سرعت نقدشوندگی، این اجازه را می‌دهد که در صورت بروز رویدادهای ناگهانی، سرمایه‌گذاران با معامله این دارایی‌ها از زیان احتمالی جلوگیری یا از فرصت‌های سودآور بهره‌مند شوند.
بااین‌وجود، یک نکته به مذاق سهام‌داران خوش نمی‌آید؛ در اغلب موارد، دارنده‌ی توکن‌ها از حقوق قانونی سهام‌داری، مانند حق رای یا مالکیت رسمی ثبت شده، برخوردار نمی‌شود. به بیان دیگر، توکن صرفا نمایانگر قیمت سهام است، بدون این که برای دارنده‌ی آن، مزایای حقوقی یک سهام‌دار واقعی را فراهم کند. در نمونه اخیر، این نوع توکن‌ها توسط شرکت رابین‌هود (Robinhood) برای مشتریانی در اتحادیه اروپا راه‌اندازی شد و امکان دسترسی به بیش از ۲۰۰ سهم و ETF آمریکایی را از طریق شبکه آربیتروم (Arbitrum) و بلاکچین لایه دوم اختصاصی رابین‌هود فراهم کرد. بااین‌حال، سرمایه‌گذاران از هیچ یک از حقوق مالکیت یا مزایای سهام واقعی برخوردار نخواهند شد.
مزایای سهام توکنیزه شده
سهام توکنیزه شده به واسطه بهره‌گیری از بلاکچین، با حذف محدودیت‌هایی مانند ساعات معاملات و افزایش سرعت تسویه، مزایای ارزشمندی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند. در ادامه، برای درک جامع‌تر، به بررسی مزایای این فناوری پرداخته خواهد شد:
- افزایش دسترسی جهانی و سرمایه‌گذاران خرد: یکی از عواملی که می‌تواند بازار سهام را گسترش و جذابیت آن را افزایش دهد، ارتقای دسترسی سرمایه‌گذاران جهانی به سهام شرکت‌ها و ETFها است. حتی با سرمایه اندک نیز می‌توانید به سهام شرکت‌های بزرگ دسترسی داشته باشید؛ بدون این که به انجام فرآیندهای پیچیده حقوقی یا اداری نیاز داشته باشید. برای مثال، تا سال ۲۰۲۱ صرافی بایننس با همکاری برخی شرکت‌های ثالث در اروپا، امکان خرید سهام توکنیزه شده (به جز در آمریکا) را فراهم کرده بود. اما تحت فشار نهادهای نظارتی بین‌المللی، ناچار شد این خدمات را متوقف کند.
- خرید و فروش ۲۴/۷: سرمایه‌گذاران در برابر نوسانات و اتفاقات ناگهانی بازار، نیازمند خرید و فروش سریع سهام هستند. از این رو، امکان معامله سهام در هر زمان و مکان، فرصت استفاده به موقع از موقعیت‌های سودآور را فراهم کرده و احتمال زیان را به حداقل می‌رساند.
- کاهش هزینه‌های خرید و فروش سهام: به طور کلی، ورود به بازار و خرید و فروش سهام به شیوه سنتی معمولا با کارمزدهای بالاتری همراه است، در حالی که توکنیزه کردن سهام، موانع مالی را کاهش داده و امکان دسترسی آسان‌تر برای سرمایه‌گذاران خرد را فراهم می‌کند.
خطرات و چالش‌های سهام توکنیزه شده
با وجود مزایای قابل توجه سهام توکنیزه شده برای سرمایه‌گذاران، هنوز موانع و چالش‌های متعددی در قوانین و مقررات وجود دارد که در ابتدا فرآیند ایجاد توکن‌ها و سپس جذب کاربران را محدود می‌کند. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین چالش‌ها، محدودیت‌ها و ریسک‌های مرتبط با سهام توکنیزه شده پرداخته خواهد شد.
- موانع قانونی و نظارتی: واقعیت این است که اغلب کشورها هنوز به چارچوب‌های قانونی جامع برای دارایی‌های دیجیتال دست نیافته‌اند. حتی آمریکا که از پیشگامان این حوزه به شمار می‌رود، تاکنون صرفا یکی از قوانین مرتبط با استیبل کوین‌ها را به طور رسمی به تصویب رسانده و به دلیل نبود مقررات شفاف، آینده آنها در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است.
- نوسان بازار: در زمان‌هایی که بازارهای سنتی تعطیل و مکانیزم‌های بازخرید متوقف هستند، امکان انحراف قیمت وجود دارد. علاوه‌بر این، پلتفرم‌های معاملاتی مبتنی بر بلاکچین ممکن است گاهی اوقات عمق بازار پایینی داشته باشند و نوسانات کوتاه‌مدت شدیدتری را تجربه کنند.
- نگرانی‌های امنیتی و نگهداری: با توجه به رشد حملات سایبری، ریسک توکنیزه کردن سهام شرکت‌ها خصوصا زمانی که پشتوانه آنها سهام واقعی است، به طور محسوسی افزایش می‌یابد. از طرفی، درک سازوکارهای بلاکچین برای جلوگیری از کلاهبرداری، نیازمند دانش و مهارت تخصصی است که بسیاری از سرمایه‌گذاران را نسبت به عملی شدن این ایده، بدبین کرده است.
- قراردادهای هوشمند انعطاف‌ناپذیر: بازگرداندن تراکنش‌ها در بلاکچین موضوعی است که معمولا راهی برای بازگشت آن وجود ندارد. علاوه‌بر این، رویدادهایی همچون ادغام شرکت، ورشکستگی یا توقف معاملات که در بازار سنتی با سازوکارهای مشخص انجام می‌شوند، در بستر بلاکچین می‌توانند با پیچیدگی‌های فنی و حقوقی قابل توجهی همراه باشند.
- نداشتن حقوق سهام‌دار واقعی: بزرگ‌ترین سنگ در مسیر پذیرش سهام توکنیزه شده، نبود حتی یک برگ حق رای و مالکیت بخشی از شرکت است. برای بسیاری از فعالان بازار سهام، چنین دارایی‌ای، بیشتر شبیه تماشای یک بازی است تا بازی کردن. به همین دلیل، آنها خرید این توکن‌ها را جذاب نمی‌دانند؛ زیرا از هیچ یک از حقوق و امتیازاتی که قانون برای سهام‌داران رسمی تعریف کرده، بهره‌مند نمی‌شوند.
درخواست صرافی‌ها برای سهام توکنیزه شده و چالش‌های نظارتی
در ماه‌های اخیر، روند درخواست صرافی‌ها برای عرضه سهام توکنیزه شده با شتاب بیشتری دنبال شده است. همچنین افزایش تقاضای کاربران در حوزه بلاکچین باعث شده شرکت‌های آمریکایی و اروپایی به طور جدی به توسعه و پیاده‌سازی این ابزارهای مالی نوین بپردازند. در ادامه، اقدامات و سازوکار برخی از این شرکت‌ها در مسیر تحقق این نوع توکن‌ها، به صورت دقیق بررسی خواهد شد.
کوین‌بیس
طبق گزارش رویترز، شرکت کوین‌بیس به دنبال دریافت مجوز از کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) برای عرضه و تسهیل معاملات سهام توکنیزه شده است. بااین‌حال، مسیر نظارتی کوین‌بیس مبهم و پرچالش است. ابزارهایی مانند نامه عدم اقدام یا معافیت‌های موردی می‌توانند به طور موقت، مانع از پیگرد قانونی شوند؛ اما مخالفان سرسخت این رویه آن را تبعیض‌آمیز و فسادزا می‌دانند. علاوه‌بر این، تجربه‌های اخیر نشان داده که مرز میان نقش صرافی و کارگزاری هنوز محل مناقشه است؛ چنان که در سال ۲۰۲۳، SEC کوین‌بیس را به فعالیت غیرقانونی به عنوان صرافی، کارگزار و نهاد تسویه‌گری متهم کرد، هرچند این پرونده بعدا در دوره ترامپ مختومه شد. اما به صورت کلی، نبود چارچوب حقوقی شفاف و یکپارچه برای انتشار سهام توکنیزه شده توسط صرافی‌ها، همچنان مانع تحقق کامل این ایده در بازار آمریکا است.
رابین‌هود
از سوی دیگر، در اروپا روندی تازه برای معاملات سهام توکنیزه شده شکل گرفته است. برخی پلتفرم‌ها از جمله رابین‌هود (Robinhood) در یک سال اخیر فهرستی از سهام شرکت‌ها و ETFهای مختلف حتی نمادهایی همچون OpenAI را به صورت توکنیزه به کاربران خود عرضه کرده‌اند. بااین‌حال، این ابزارها فاقد پشتیبانی رسمی و حقوقی هستند و پشتوانه‌ای در قالب سهام واقعی در خزانه ندارند. مکانیزم ارزش‌گذاری آنها صرفا مبتنی بر اوراکل‌های قیمتی است؛ یعنی توکن منتشر شده، تنها بازتابی از قیمت بازار سهام در صرافی‌های سنتی است؛ بدون آن که مالکیت قانونی یا حق سهام‌داری برای دارنده ایجاد کند.
در این بین، شرکت OpenAI نیز به طور رسمی اعلام کرده هیچ همکاری یا مشارکتی با این ساختار ندارد؛ این موضوع نشان می‌دهد که توکن‌های ارائه شده صرفا نسخه‌های مشتق شده با پشتوانه قیمتی هستند و نه ابزارهای دارای دارایی واقعی در حساب امانی.
Backed Finance و شرکای آن
افزون‌بر این، شرکت Backed Finance و همچنین کراکن و برخی از صرافی‌ها اروپایی همکار، با عرضه‌ی xStocks وارد بازار سهام توکنیزه شده‌اند؛ توکن‌هایی که هر کدام به طور مستقیم با مقدار متناظری از سهام یا واحدهای ETF پشتیبانی می‌شوند و دارایی‌های زیرین به عنوان وثیقه در حساب‌های مستقل نگهداری می‌شوند. البته، برای این که این ادعا به طور عملی قابل اتکا باشد، نیاز به گزارش‌های شفاف، مستندات نمادبه‌نماد و تاییدیه‌های مستقل وجود دارد. این شرکت تاکنون سهام شرکت‌های بزرگی چون اپل، تسلا، آمازون، انویدیا و مایکروسافت را به شکل توکن ارائه کرده است.
همچنین در خصوص حقوق سرمایه‌گذاران، کراکن توضیح داده که سرمایه‌گذاران هیچکدام از قوانینی مربوط به سهام‌داری را دریافت نمی‌کنند. همچنین در خصوص پرداخت سود سهام، کراکن در بخش سوالات متداول اظهار کرده است:
پرداخت سود سهام به طور خودکار دوباره در همان توکن سرمایه‌گذاری می‌شود. به جای دریافت سود نقدی، موجودی xStocks سرمایه‌گذاران افزایش می‌یابد تا سود سهام را منعکس کند.
اروپا و آسیا
با وجود عرضه سهام توکنیزه شده در اروپا، پذیرش رسمی آنها هنوز محدود است و دسترسی به این نوع توکن‌ها در صرافی‌های معتبری مانند کراکن، منوط به رفع موانع نظارتی و تاییدیه‌های قانونی در آمریکا است. همچنین در کشورهای آسیا و شرق آسیا، این موضوع اغلب مرتبط با قوانین هر کشور می‌شود؛ زیرا صرافی‌هایی مانند کراکن، خرید و فروش را در بیش از ۱۴۰ کشور پشتیبانی می‌کنند، اما تایید نهایی توسط مقامات هر کشور انجام می‌شود.
جمع بندی
سهام توکنیزه شده دارایی‌های دیجیتالی‌ای هستند که به صورت توکن روی بلاکچین، ارزش یک سهم یا واحد ETF را بازتاب می‌دهند. این توکن‌ها دو ساختار اصلی دارند؛ توکن‌های پشتیبانی شده ۱:۱ که ناشر آن مدعی نگهداری معادل سهام زیرین به عنوان وثیقه در حساب‌های امانی نزد یک یا چند متولی است. توکن‌های سینتتیک یا قراردادی نیز بدون انتقال مالکیت قانونی، صرفا از طریق قراردادها یا اوراکل‌ها، قیمت را دنبال می‌کنند. این ابزارها امکان معاملات تقریبا ۲۴/۷، تسویه سریع‌تر و ادغام با دیفای را فراهم می‌سازند؛ اما انتقال حقوق سهام‌داری مانند حق رای، ثبت رسمی سهام‌دار و پرداخت مستقیم سود معمولا رخ نمی‌دهد.
موانع و ریسک‌های کلیدی این نوع توکن‌ها شامل ریسک نگهداری، آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند، وجود خطا در اوراکل‌ها و همچنین ریسک نقدشوندگی و عمق بازار است؛ اما مهم‌تر از همه، عدم قطعیت نظارتی در بازارهای بزرگ، به ویژه آمریکا و بازارهای اصلی آسیا، بازدارنده ورود سرمایه‌گذاران نهادی و پلتفرم‌های معتبر است. تا زمانی که چارچوب‌های قانونی، شفاف و یکپارچه نشوند و شواهد مستقل نگهداری دارایی و فرآیندهای گزارش‌دهی ارائه نشود، سرمایه‌گذاری قابل توجه و عمق بازار کافی را در این عرصه مشاهده نخواهیم کرد.
اولین نفری باشید که نظر می دهید