راگ پول چیست؟ راهنمای کامل برای شناسایی کلاهبرداری‌های رمزارزی

راگ پول (Rug pull) چیست؟

راگ پول یک روش کلاهبرداری در بازارهای سرمایه است و معنی لغوی آن «کشیدن فرش از زیر پا» است. در این روش اسکم یا کلاهبرداری ارز دیجیتال، تیم توسعه‌دهنده پس از تبلیغ روی پروژه و جمع‌آوری سرمایه افراد، به طور ناگهانی پروژه را رها می‌کند و سرمایه قربانیان را به جیب می‌زند. این حرکت ناگهانی باعث بی‌ارزش شدن قیمت توکن پروژه می‌شود و سرمایه‌گذاران را با ضررهای مالی سنگین و توکن‌های بی‌ارزش تنها می‌گذارد. اما کلمه Rugpull چیست و چرا به کار می‌رود؟ rug در انگلیسی به معنای فرش است و pull فعل کشیدن. در نتیجه عبارت rugpull به خالی کردن ناگهانی زیر پای سرمایه‌گذاران در این روش کلاهبرداری اشاره دارد.

انواع راگ پول

دو روش عمده برای انجام راگ پول وجود دارد که از آن‌ها تحت عنوان راگ پول نرم و راگ پول سخت نام برده می‌شود. هر یک از این روش‌های مسیر مشخص خود را داشته که با شناسایی آن‌ها می‌توان از خطر راگ پول در امان بود.

راگ پول سخت (Hard Rug Pull)

در این روش، تیم پروژه با انجام تبلیغات اغواگرانه و ارائه وعده‌های غیرواقعی مانند سودهای کلان یا فناوری‌های نوآورانه، اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب می‌کند. پس از جمع‌آوری پول افراد، نقدینگی را از استخرهای صرافی‌های غیرمتمرکز که در آن‌ها خرید انجام شده (مانند یونی‌سواپ) خارج می‌کند و سپس ناپدید می‌شود. یکی از نمونه‌های این روش، Squid Game Token با نماد SQUID در سال ۲۰۲۱ بود. این توکن با سواستفاده از محبوبیت سریال بازی مرکب، توجه زیادی جلب کرد و قیمت آن در مدت کوتاهی از چند سنت به بیش از ۲۸۰۰ دلار رسید. اما ناگهان توسعه‌دهندگان تمام نقدینگی را از استخر خارج کردند و قیمت توکن به صفر سقوط کرد، در حالی که سرمایه‌گذاران میلیون‌ها دلار ضرر کردند.

راگ پول نرم (Soft Rug Pull)

راگ پول نرم نوع ظریف‌تر و هوشمندانه‌تری از کلاهبرداری است که در آن توسعه‌دهندگان به‌تدریج و با روش‌های غیرمستقیم سرمایه سرمایه‌گذاران را تخلیه می‌کنند؛ بدون اینکه به طور واضح پروژه را تعطیل کنند. این روش ممکن است شامل فروش تدریجی توکن‌های تیم، دستکاری بازار، عدم تحقق وعده‌های پروژه یا ایجاد تغییرات غیرمنتظره در قرارداد هوشمند باشد. مثلا ممکن است تغییراتی در مکانیزم توزیع توکن‌ها یا میزان کارمزدها انجام دهند که به نفع تیم پروژه و به ضرر هولدرهای ارز باشد.

روش‌های رایج اجرای راگ پول

در کلاهبرداری راگ پول از چند ترفند مختلف استفاده می‌شود. برخی از آن‌ها آشکار هستند، مانند دزدیدن ناگهانی نقدینگی از استخرهای نقدینگی موجود در صرافی‌های غیرمتمرکز. اقدامات پنهانی‌تری نیز ممکن است؛ مانند دستکاری قراردادهای هوشمند که توسط متخصصین امنیت و بلاکچین کشف می‌شوند.

حذف نقدینگی از استخرها

یکی از رایج‌ترین روش‌های راگ پول، دزدیدن ناگهانی نقدینگی از استخرهای صرافی‌های غیرمتمرکز (مانند یونی‌سواپ یا پنکیک‌سواپ) است. در این روش، توسعه‌دهندگان ابتدا با تبلیغات گسترده سرمایه‌گذاران را جذب کرده و نقدینگی را در استخرها تامین می‌کنند؛ اما سپس تمام توکن‌های قفل شده در استخر را برداشت کرده و می‌فروشند و در نتیجه توکن پروژه بی‌ارزش می‌شود. کلاهبرداری توکن SQUID از این روش استفاده کرد.

دستکاری در قراردادهای هوشمند

دستکاری قراردادهای هوشمند روشی تخصصی برای اجرای راگ پول نرم است که در آن توسعه‌دهندگان تغییراتی در کد قرارداد اعمال می‌کنند تا به نفع خود و به ضرر سرمایه‌گذاران عمل کند. این تغییرات ممکن است شامل افزایش کارمزدهای تراکنش، انتقال نقدینگی به کیف‌پول‌های ناشناس یا تغییر مکانیزم‌های پاداش باشد. توکن SQUID از این روش برای جلوگیری از فروش توکن توسط سرمایه‌گذاران استفاده کرد.

محدود کردن سفارش‌های فروش

در این روش، تیم پروژه با قرار دادن محدودیت‌های فنی در قرارداد هوشمند یا پلتفرم، مانع از فروش توکن توسط سرمایه‌گذاران می‌شوند، با این که خودشان می‌توانند توکن‌ها را بفروشند. این کار باعث می‌شود سرمایه‌گذاران نتوانند در زمان افزایش قیمت سود کنند یا در زمان افت قیمت، ضرر خود را محدود کنند. یک نمونه واقعی، پروژه SafeMoon در سال ۲۰۲۱ است. با این که سیف مون راگ پول نبود، اما قرارداد هوشمند آن شامل کارمزدهای بالای تراکنش (تا ۱۰٪) بود که به استخری منتقل می‌شد که تحت کنترل تیم پروژه بود. این مسئله را تیم امنیتی Certik در سال ۲۰۲۱ متوجه شد. البته در ورژن دو سیف مون این کارمزدها به دو درصد کاهش داده شد.

پامپ و دامپ (Pump and Dump)

در روش پامپ و دامپ، تیم پروژه با تبلیغات فراوان و ایجاد هیجان مصنوعی (مثلا از طریق شبکه‌های اجتماعی یا اینفلوئنسرها) قیمت توکن را به طور موقت افزایش چند صد می‌دهند (پامپ) و سپس توکن‌های خود را در اوج قیمت می‌فروشند که باعث سقوط قیمت به پایین‌ترین عدد خواهد شد (دامپ)، که در نهایت موجب ضرر سرمایه‌گذاران می‌شود.

هشدارهایی برای شناسایی راگ پول

اما چطور می‌توان راگ پول را شناخت، پیش از این که در دام این کلاهبرداری‌ها افتاد؟ توجه به چند مورد زیر می‌تواند کمک کند این گونه پروژه‌ها را زودتر شناسایی کنیم.

تیم توسعه‌دهنده ناشناس یا بدون سابقه

کلاهبردارها هیچوقت هویت خود را فاش نمی‌کنند. پس اولین ویژگی پروژه‌ای که اهداف فریبکارانه دارد، این است که تیم خود را معرفی نمی‌کند. البته بسیاری از میم کوین‌ها نیز تیم توسعه‌دهنده ناشناس دارند؛ پس این ویژگی نباید مبنای تصمیم‌گیری قرار بگیرد؛ اما می‌تواند نشانه‌ای باشد که در صورت مشاهده، سرمایه‌گذار را به تحقیق بیشتر وا دارد.

عدم وجود حسابرسی‌های مستقل

نبود گزارش‌های حسابرسی فنی (audit) از سوی شرکت‌های مستقل، زنگ خطر مهمی برای هر پروژه است. حسابرسی قراردادهای هوشمند می‌تواند بسیاری از آسیب‌پذیری‌ها یا درهای پشتی تعبیه‌شده توسط توسعه‌دهندگان را آشکار کند. پروژه‌هایی که از این بررسی‌ها فرار می‌کنند، اغلب چیزی برای پنهان کردن دارند. مثلا درباره ارز سیف مون، این حسابرسی فنی تیم Certik بود که حقایقی را درباره قراردادهای هوشمند آن‌ها آشکار کرد.

وعده‌های سودآوری غیرواقعی

یک پروژه معقول، نمی‌تواند سودآوری شگفت‌انگیز در مدت زمان کوتاه داشته باشد؛ زیرا کسب سود باید مداوم، منطقی و با گذشت زمان درست، به دست آید. پروژه‌هایی که سودهای کلان و سریع را بدون هیچ مبنای منطقی وعده می‌دهند، می‌توانند در تلاش برای جذب قربانیان ناآگاه باشند. در بازارهای مالی، مخصوصا در حوزه کریپتو، سود بالا همیشه با ریسک بالا همراه است. وعده‌های غیرواقعی، یکی از رایج‌ترین ابزارهای کلاهبرداران برای جلب اعتماد اولیه است.

نقدینگی قفل‌نشده یا قابل برداشت توسط توسعه‌دهندگان

در یک پروژه سالم، نقدینگی در قراردادهای هوشمند قفل می‌شود تا از دست‌کاری و برداشت‌های ناگهانی جلوگیری شود. اگر بررسی‌ها نشان دهد که توسعه‌دهندگان به‌صورت مستقیم به نقدینگی دسترسی دارند یا نقدینگی قفل نشده است، احتمال بالایی وجود دارد که در یک لحظه آن را خارج کرده و پروژه را رها کنند. همچنین ویژگی های صرافی کلاهبردار را می‌توانید با بررسی آوازه آن در اینترنت بررسی کنید.

فعالیت مشکوک در شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات اغراق‌آمیز

راگ پول‌ها برای جلب توجه از تبلیغات شدید و گاهی اغراق‌آمیز در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. اگر پروژه‌ای با وعده سودهای بیش از حد معمول یا ادعای مشارکت با برندهای بزرگ بدون مستندات معتبر خودنمایی می‌کند، باید با شک به آن نگاه کرد. رفتارهای تبلیغاتی گسترده می‌تواند نشانه‌ای از تلاش برای جلب سرمایه سریع و خروج ناگهانی باشد.

نمونه‌های معروف راگ پول در سال‌های اخیر

راگ پول شیوه‌ای از کلاهبرداری است که متاسفانه در دنیای کریپتو بسیار دیده می‌شود. برای این که بتوانیم آن‌ها را تشخیص بدهیم، داستان چند مورد از پرسروصداترین راگ پول‌های این سال‌ها را بررسی خواهیم کرد.

پروژه $LIBRA و نقش رئیس‌جمهور آرژانتین در آن

پروژه $LIBRA یک توکن روی شبکه سولانا بود که با پیام حمایت از کسب‌ و کارهای کوچک آرژانتینی در فوریه ۲۰۲۵ معرفی شد. خاویر میلی، رئیس‌جمهور آرژانتین، با پستی در شبکه اجتماعی ایکس از این پروژه حمایت کرد و آن را فرصتی برای رشد اقتصاد کشور دانست. اما چند ساعت پس از عرضه، ارزش توکن ۹۵ درصد سقوط کرد، چون تیم توسعه‌دهنده بیش از ۱۰۷ میلیون دلار نقدینگی را خارج کرده بود. در ادامه، سرمایه‌گذاران آسیب دیده رئیس جمهور را به کلاهبرداری متهم کردند. او در عوض پست خود را حذف کرد، ادعا کرد از جزئیات پروژه بی‌خبر بوده و دستور داد ماجرا به طور رسمی بررسی شود. این رسوایی اعتبار او را لکه‌دار کرد و حتی بحث استیضاحش مطرح شد.

توکن Save the Kids و مشارکت اینفلوئنسرهای معروف

توکن Save the Kids یک پروژه رمزارزی بود که در سال ۲۰۲۱ با ادعای حمایت از امور خیریه برای کودکان معرفی شد؛ اما در نهایت حاصلی جز ضرر فراوان برای سرمایه‌گذاران پاک‌نیت خود به جا نگذاشت. توکن Save the Kids به روش «پامپ و دامپ» عمل کرد؛ یعنی قیمت آن با تبلیغات گسترده به شکل مصنوعی بالا رفت و سپس توسعه‌دهندگان با فروش توکن‌های خود، نقدینگی را خارج کردند و سرمایه‌گذاران را با ضرر فراوان به حال خود رها گذاشتند. چندین اینفلوئنسر معروف در حوزه گیمینگ و کریپتو، مانند اعضای FaZe Clan در تبلیغ این توکن نقش داشتند. آن‌ها با استفاده از شهرت خود در پلتفرم‌هایی مثل یوتیوب و توییچ، مخاطبان جوان را به خرید توکن ترغیب کردند. پس از این که کلاهبرداری لو رفت، برخی از اینفلوئنسرها مدعی شدند که خودشان هم فریب خورده‌اند و از ماهیت کلاهبردارانه پروژه بی‌خبر بودند. با این حال، این کلاهبرداری به اعتبار آن‌ها آسیب جدی زد و حتی منجر به اخراج یکی از اعضای FaZe Clan به نام Frazier “Kay” Khattri شد. این ماجرا نشان می‌دهد که در زمینه‌های مالی نباید به هیچ اینفلوئنسری اعتماد کرد.

پروژه Squid Game و سقوط ناگهانی آن

پروژه Squid Game یک توکن بود که در سال ۲۰۲۱ با الهام از سریال محبوب نتفلیکس به همین نام، روی بلاکچین بی‌ان‌بی اسمارت چین راه‌اندازی شد. توکن SQUID با برپا کردن تبلیغات فراوان و کمپین‌های جذابی مانند بازی‌های آنلاین برای کسب جایزه، توجه زیادی جلب کرد و قیمت آن در کمتر از یک هفته از چند سنت به بیشتر از ۲ هزار و ۸۵۰ دلار رسید. اما SQUID یک راگ پول بود؛ توسعه‌دهندگان ناشناس با خارج کردن نقدینگی از صرافی‌های غیرمتمرکز مثل PancakeSwap و DODO، باعث سقوط ۹۹.۹۹ درصدی قیمت توکن به حدود ۰.۰۰۳ دلار شدند و حدود ۲.۵ میلیون دلار به سرقت بردند. وب‌سایت پروژه از دسترس خارج شد، حساب توییتر آن محدود شد و تیم توسعه‌دهنده در کانال تلگرام خود نوشت به دلیل «هک» و «استرس» پروژه را رها کرده است.

البته نشانه‌های کلاهبرداری از اول هم مشخص بود، مثل وایت‌ پیپر پر از خطا، مکانیسم ضدفروش که مانع برداشت سود سرمایه‌گذاران می‌شد و نبود ارتباط رسمی با سریال.

چگونه از گرفتار شدن در راگ پول جلوگیری کنیم؟

با رعایت موارد زیر، می‌توانید از افتادن در دام راگ پول جلوگیری کنید و محافظ سرمایه خود باشید:

• تیم توسعه‌دهنده را بررسی کنید. ابتدا سری به وب‌سایت coinmarketcap بزنید و از آنجا لینک وب‌سایت رسمی و وایت پیپر پروژه را پیدا کنید. سپس با مراجعه به این دو لینک بررسی کنید که وب‌سایت چقدر معتبر است و وایت‌پیپر چقدر دقیق نوشته شده است. همچنین می‌توانید سابقه افراد حاضر در پروژه را در لینکدین جستجو کنید.
• شرکت‌هایی مثل CertiK یا Hacken ممکن است قراردادهای هوشمند پروژه را برای پیدا کردن حفره‌های امنیتی یا نشانه‌هایی از کلاهبرداری بررسی کرده باشند. گزارش‌های Certik را می‌توانید در آدرس «skynet.certik.com» جستجو کنید.
• رفتار تیم پروژه را در شبکه‌های اجتماعی بررسی کنید. آیا فقط به تبلیغات مشغول هستند یا از نظر فنی هم حرفی برای گفتن دارند؟
• اگر توکنومیکس یا نحوه توزیع توکن‌ها به صورت شفاف ارائه نشود، یعنی تیم می‌تواند مدیریت بخش بزرگی از توکن‌ها را داشته باشد. پس بررسی کنید که توکن‌ها به چه صورت میان افراد یا تیم توزیع شده است.
• همیشه تنها بخشی از سرمایه خود را به میم کوین‌ها اختصاص دهید که حتی اگر تمام آن را از دست دادید، آسیبی جدی به اقتصاد زندگی‌تان وارد نشود. فراموش نکنید که سرمایه‌گذاری روی ارزهای دیجیتال نوپا و با حجم معاملات پایین، بسیار پرریسک تلقی می‌شود.
• اگر یک ارز توسط اینفلوئنسرها تبلیغ می‌شود، حتما با شک فراوان به آن نگاه کنید.
• سودهای سالانه (APR) بالا معمولا غیرممکن هستند. پس این وعده‌ها را باور نکنید. مثلا استیک کردن اتریوم سالانه حدود ۵ تا ۸ درصد سود دارد.

جمع‌بندی

راگ پول یکی از رایج‌ترین و خطرناک‌ترین روش‌های کلاهبرداری در بازار ارزهای دیجیتال است که در آن توسعه‌دهندگان پس از جذب سرمایه، ناگهان پروژه را رها کرده و نقدینگی را خارج می‌کنند. این کلاهبرداری می‌تواند به‌صورت ناگهانی (راگ پول سخت) یا تدریجی و پنهان (راگ پول نرم) اجرا شود. نمونه‌هایی مثل توکن Squid Game، Save the Kids و $LIBRA نشان می‌دهند که حتی پروژه‌هایی با تبلیغات گسترده و حمایت چهره‌های معروف نیز می‌توانند فریبنده باشند. برای پیشگیری از این خطرات، باید تیم پروژه، وایت‌پیپر، حسابرسی‌های فنی، وضعیت نقدینگی و رفتار در شبکه‌های اجتماعی را با دقت بررسی کرد و هیچ‌گاه فریب وعده سودهای غیرواقعی یا تبلیغات اغراق‌آمیز را نخورد.

سوالات متداول