راز ارزش بیت کوین: چرا این رمزنگاری دیجیتال میلیاردها دلار می‌ارزد؟

۱. کمیابی برنامه‌ریزی‌شده: طلای دیجیتال

بیت کوین به‌طور پیش‌فرض کمیاب است. فقط ۲۱ میلیون واحد از آن وجود خواهد داشت. این سقف در کد بیت کوین نوشته شده و هیچ نهادی نمی‌تواند آن را تغییر دهد. در دنیایی که بانک‌های مرکزی بی‌محابا پول چاپ می‌کنند، این ویژگی، بیت‌ کوین را به دارایی‌ ضد تورمی تبدیل کرده است.

محققانی مانند پاگنوتا و بوراسکی (۲۰۱۸) بیت کوین را به شبکه‌ای غیرمتمرکز شبیه کرده‌اند که ارزشش بر پایه امنیت و پذیرش توسط کاربران ساخته می‌شود؛ دو مولفه‌ای که مستقیماً با سیاست پولی برنامه‌ریزی‌شده‌ی آن گره خورده‌اند.

مدل معروف Stock-to-Flow که توسط بسیاری از اقتصاددانان تحلیل شده، نشان می‌دهد نسبت موجودی فعلی به تولید سالانه بیت کوین (یعنی همان کمیابی)، با قیمت آن رابطه معناداری دارد. در نتیجه، کمیابی نه‌تنها در نظریه بلکه در عمل نیز نقش مهمی در ارزش‌گذاری بیت‌ کوین ایفا می‌کند.

۲. اثر شبکه‌ای و کارکرد: هرچه بیشتر، باارزش‌تر

اما کمیابی به‌تنهایی کافی نیست؛ تا تقاضا نباشد، ارزش هم شکل نمی‌گیرد. تقاضای بیت کوین از دو منبع می‌آید: کاربرد آن به‌عنوان دارایی دیجیتال همتابه‌همتا و باور به اینکه دیگران نیز آن را خواهند پذیرفت.

اینجاست که اثر شبکه‌ای مطرح می‌شود. به زبان ساده، هرچه تعداد کاربران بیت کوین بیشتر شود، خود شبکه ارزشمندتر می‌شود. تحقیقی از کونگ، لی و وانگ (۲۰۲۱) نشان می‌دهد که هر کاربر جدیدی که وارد شبکه شود، به رشد ارزش کلی آن کمک می‌کند.

از سوی دیگر، بولت و ون اوردت (۲۰۱۶) نیز در مدلی رسمی اثبات کرده‌اند که انتظار کاربران از اینکه بیت‌کوین ارزش خود را حفظ می‌کند و در معاملات پذیرفته خواهد شد، خود می‌تواند باعث ثبات آن شود. به زبان ساده: اگر ما به آن باور داشته باشیم، ارزشمند می‌شود.

۳. هزینه تولید و امنیت شبکه: ارزش پشت پرده برق

بیت‌کوین با انرژی واقعی تولید می‌شود. استخراج آن نیازمند حل معادلات پیچیده با سخت‌افزار و برق است؛ فرآیندی که به آن «اثبات کار» یا Proof of Work می‌گویند.

این فرآیند علاوه بر امنیت شبکه، مزیتی اقتصادی هم به بیت کوین می‌بخشد: کف قیمتی! طبق یافته‌های هایز (۲۰۱۵)، قیمت بیت کوین به ندرت پایین‌تر از هزینه استخراج می‌رود. یعنی هزینه تولید، به‌نوعی ارزش ذاتی برای بیت کوین ایجاد می‌کند. در همین راستا، پاگنوتا و بوراسکی نیز نشان دادند که مشوق‌های استخراج و قدرت امنیت شبکه، بخش مهمی از ارزش‌گذاری تعادلی بیت کوین هستند؛ نه صرفاً عرضه و تقاضا.

۴. باور، احساسات و توجه: موتور ناپایدار قیمت‌ها

با اینکه عوامل بالا پایه‌های بنیادی بیت کوین هستند، اما در عمل قیمت بیت کوین به‌شدت تحت تأثیر احساسات و هیجانات بازار است. یک توییت، یک تیتر خبری یا حتی افزایش جستجو در گوگل می‌تواند باعث نوسانات شدید شود. مطالعات اورکوهارت (۲۰۱۸) و شن و همکارانش (۲۰۱۹) نشان می‌دهند که حجم جستجوهای آنلاین و حجم معاملات، به‌وضوح با قیمت بیت‌ کوین همبستگی دارند.

از سوی دیگر، لیو و تسوینسکی (۲۰۲۱) ثابت کرده‌اند که میزان توجه سرمایه‌گذاران یکی از مهم‌ترین عوامل پیش‌بینی بازدهی در بازار رمزارزهاست. چرا؟ چون بر خلاف سهام یا اوراق قرضه، بیت کوین به شاخص‌های کلان اقتصادی وابسته نیست؛ بلکه به توجه و باور مردم وابسته است.

۵. نقش در اقتصاد کلان و پرتفوی سرمایه‌گذاران

بیت‌کوین در سال‌های اخیر نقش جدیدی در سیستم مالی جهانی پیدا کرده است. در دورانی که نرخ بهره پایین است و نگرانی از کاهش ارزش ارزهای رسمی وجود دارد، بسیاری از سرمایه‌گذاران بیت کوین را پناهگاه امن یا ذخیره ارزش غیرمتمرکز می‌دانند.

مطالعات اولیه مانند باوِر و همکاران (۲۰۱۸) نشان داده‌اند که بسیاری از سرمایه‌گذاران، بیت کوین را برای مدت طولانی نگهداری می‌کنند. در تحقیقات جدیدتر (جهانشاهلو و همکاران، ۲۰۲۵) این رفتار تأیید شده است. با این حال، کوربت، لارکین و لوسی (۲۰۲۰) نشان می‌دهند که بیت کوین بیشتر شبیه یک دارایی سفته‌بازانه رفتار می‌کند تا «پناهگاه امن» واقعی، هرچند که در شرایط خاص می‌تواند به‌عنوان تنوع‌دهنده ضعیف عمل کند. جی، بوری، لاو و روبو (۲۰۲۱) نیز ثابت کردند که ویژگی‌های هجینگ بیت‌کوین متغیر هستند؛ در دوره‌های آرام اقتصادی کارآمدتر، اما در بحران‌ها ناپایدارتر.

جمع‌بندی: ارزش بیت کوین از کد، جامعه و باور می‌آید

ارزش بیت‌کوین از ترکیب پیچیده‌ای از فناوری و اقتصاد پدید می‌آید: کدی که کمیابی را تضمین می‌کند، شبکه‌ای که اعتماد ایجاد می‌کند، و جامعه‌ای که به آینده آن باور دارد. بیت‌کوین گاهی مثل کالا رفتار می‌کند، گاهی مثل سهام تکنولوژی و گاهی مثل یک دارایی صرفاً سفته‌بازانه. همین چندوجهی بودن است که آن را جذاب و خب گاهی هم گیج‌کننده می‌کند.

در نهایت، ارزش بیت کوین نه در آنچه که امروز انجام می‌دهد، بلکه در باوری است که کاربرانش به آینده آن دارند. تا زمانی که این باور زنده باشد و با کاربرد، پذیرش و انگیزه‌های اقتصادی پشتیبانی شود، ارزش بیت کوین پابرجا خواهد ماند.