وایت پِیپر (whitepaper) یا سفیدنامه اصطلاح بسیار مهمی است و اگر سعی کرده باشید حتی در حد ابتدایی با بیت کوین آشنا شوید احتمالاً این کلمه را زیاد شنیده‌اید. این اصطلاح منحصر به بیت کوین نیست و در حوزه‌های دیگر و در سایر ارزهای دیجیتال نیز به کار می‌رود. اما چگونه باید یک وایت پیپر را تحلیل کنیم؟ چگونه وایت پیپر خوب از بد را تشخیص دهیم؟ نگران نباشید چندان کار سختی نیست فقط به نکاتی که در این مقاله ی صرافی معتبر رمزینکس گردآوری کرده ایم دقت کنید.
مروری بر تاریخچه وایت پیپر
اصطلاح وایت پیپر برای اولین بار توسط دولت انگلیس و احتمالاً توسط وینستون چرچیل بر سر زبان‌ها افتاد. وایت پیپر صرفاً سندی بود که روی یک کاغذ سفید چاپ شده و ابزاری برای ترویج دموکراسی مشارکتی بود.
هدف از ارائه وایت پیپر ابلاغ سیاست‌های قطعی دولت و در عین حال دعوت همگان به اظهار نظر در مورد آنها بود. در دهه ۹۰ مشاغل از وایت پیپر به عنوان نوعی رویکرد بازاریابی برای تبلیغ کردن طرح تجاری یا استدلال خود استفاده می‌کردند.
وایت پیپر بیت کوین چگونه است؟
همان‌طور که در بالا توضیح داده شد وایت پیپرها اهداف و مخاطبان مختلفی دارند. وایت پیپر بیت کوین یک وایت پیپر از نوع مشکل / راه‌حل است که در آن راه‌حلی برای حل یک مشکل آزار دهنده در دنیای پولی پیشنهاد شده است. نویسنده این وایت پیپر چگونگی ایجاد یک سیستم بدون نیاز به اعتماد و نیز چگونگی حل کردن یک مسئله پیچیده علم کامپیوتر را توضیح داده است.
نویسنده‌ای با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو وایت پیپر بیت کوین را با عنوان «بیت کوین: یک سیستم پول الکترونیکی همتا به همتا» نوشته است.
این وایت پیپر از زمان انتشار به شدت مورد بررسی قرار گرفته و توجه مبتکران را به خود جلب کرده است. طولی نکشید که ایده مطرح شده در وایت پیپر بیت کوین به سرعت به شکل کد در آمد.
این کد کامپیوتری بلافاصله اولین مراحل شبکه بیت کوین را اجرایی کرد. همزمان اولین بلوک بلاک چین بیت کوین (که با نام «بلوک پیدایش» هم شناخته می‌شود) ایجاد شد. از آن زمان به بعد بیت کوین و شبکه آن رشد چشمگیری داشته‌اند.
وایت پیپر بیت کوین در کل ۱۲ بخش دارد که با مقدمه‌ای در مورد هدف کلی بیت کوین شروع می‌شود. نویسنده در هر بخش به طور کامل‌تر به پویایی‌های شبکه بیت کوین و ویژگی‌های خاص آن می‌پردازد.
شکی نیست که ساتوشی ناکاموتو با جان و دل روی نوشتن وایت پیپر بیت کوین کار کرده است. داشتن چنین ایده جنجالی مطمئناً مستلزم توجه همه جانبه نویسنده و شناسایی ایرادهای احتمالی است.
اگرچه اندیشه طراحی یک ارز دیجیتال ایده‌ای کاملاً بکر نبود اما قطعاً ایده طراحی یک سیستم پولی بدون نیاز به اعتماد تا آن زمان بی‌سابقه بود. به هر حال حداقل می‌دانیم چنین ادعایی برای اولین بار توسط ساتوشی مطرح شد. دیدگاه‌های مختلفی در مورد وایت پیپر بیت کوین وجود دارد.
بعضی‌ها آن را مانند حکم منزلی می‌دانند که باید به دقت از آن پیروی کرد. برخی دیگر معتقدند که این فناوری هنوز در حال تکامل است و باید پذیرای تغییر باشد. در هر صورت هر وایت پیپر باید پذیرای نقد و بررسی همگان باشد.
آیا سایر رمز ارزها وایت پیپر دارند؟
وایت پیپر از نکات مهم در بررسی بنیادین یک ارز دیجیتال است؛ اگر تا حدودی با بیت کوین یا سایر ارزهای دیجیتال آشنایی داشته باشید احتمالاً تا حالا اصطلاح وایت پیپر را شنیده‌اید. در دوران اوج معرفی عرضه اولیه کوین‌ها (ICO) در ۲۰۱۷، گاه و بی‌گاه این کلمه به گوش کاربران و علاقه‌مندان به ارزهای دیجیتال می‌خورد. ناگفته نماند که تقریباً هر رمز ارز دارای وایت پیپر مربوطه به خود است.
وایت پیپر رمز ارزها معمولاً شامل چه اطلاعاتی هستند؟
از آنجا که بیت کوین اولین رمز ارز جهان است در آن به زبان فنی در مورد دلیل امنیت بالای بیت کوین و چگونگی انجام شدن تراکنش‌ها بحث شده است.
این سند شامل اطلاعاتی در مورد الگوریتم اثبات کار، هش‌گذاری، کدگذاری، حریم خصوصی و محاسبات است اما تنها به اینها محدود نمی‌شود.
مخاطبان هدف وایت پیپرها و همچنین رویکرد بررسی آنها تغییر کرده است. در زمان معرفی بیت کوین این فناوری (ارزهای دیجیتال) کاملاً ناشناخته بود و این همان چیزی بود که برای عموم و ساتوشی ناکاموتو مهم بود.
اما سازندگان سایر ارزهای دیجیتال سعی کرده‌اند با زبانی قابل فهم‌تر در مورد محصول خود صحبت کنند. در وایت پیپر این رمز ارزها دیگر شاهد استفاده مکرر از اصطلاحات فنی پیچیده نیستیم. وایت پیپر بسیاری از رمز ارزها معمولاً شامل اطلاعات مربوط به شاخص‌های توکن، نقشه راه، اعضای تیم توسعه دهنده و رقبا است.
چرا باید وایت پیپر رمز ارزها مهم است؟
اغلب دو دلیل برای خواندن وایت پیپرها وجود دارد:
- به منظور درک سریع این نکته که آیا رمز ارز مدنظر معتبر و با ارزش است یا خیر.
- پی بردن به تفاوت‌های آن با سایر رمز ارزها و دلیل ارزشمند بودن آن.
برای رسیدن به هدف اول کافی است وایت پیپر را به صورت اجمالی و روزنامه‌وار بخوانید. برای رسیدن به هدف دوم باید تمام یا بیشتر مطالب وایت پیپر را مطالعه کنید تا درک کاملی از آن به دست بیاورید.
در این مقاله روش بررسی اجمالی وایت پیپر را برای رسیدن به هدف اول به شما آموزش خواهیم داد.
فرمول وایت پیپر چیست؟
تقریباً تمام وایت پیپرها به ترتیب زیر طراحی شده‌اند:
- چکیده: خلاصه‌ای از سند یا همان وایت پیپر
- مقدمه: توصیف یک مشکل فعلی و اینکه این رمز ارز چگونه می‌خواهد آن مشکل را حل کند.
- فناوری: چند فصل که به توصیف فناوری این رمز ارز اختصاص دارد.
- فناوری تراکنش: شرح چگونگی مبادله شدن رمز ارز بین افراد.
- فناوری استخراج: شرح چگونگی تأیید و ثبت تراکنش‌ها.
- شبکه فناوری: شرح فناوری بلاک چین و نحوه ارسال، دریافت، تأیید و ثبت داده‌ها.
- مشوق: شرح دلایل رغبت افراد برای مشارکت در فرایند استخراج.
- برنامه انتشار: استراتژی ایجاد و توزیع کوین یا توکن‌های دیجیتال جدید. به آن «رویداد تولید توکن» (TGE) نیز گفته می‌شود.
- نتیجه‌گیری: مروری بر اطلاعات به اشتراک گذاشته شده.
- منابع: فهرستی از سایر وایت پیپرها و اسناد ذکر شده در وایت پیپر پیش رو.
ممکن است وایت پیپرها فصل‌های زیاد دیگری به خصوص در بخش فنی داشته باشند اما ترتیب ارائه مطالب در همه آنها بر اساس فرمول بالا است.
از کجا بدانیم وایت پیپر خوب است یا بد؟
چه عواملی بر یک وایت پیپر با کیفیت مربوط به رمز ارزهای جدید تأثیر می‌گذارد؟ در ادامه برخی از این عوامل را بررسی خواهیم کرد.
ایده
- از همان ابتدا شفاف و قابل فهم است.
- سبک روایت خوبی دارد.
- دارای نوآوری اثبات شده است.
بازارها
- وضعیت بازار شرح داده شده است.
- مزایای رقابتی بیان شده است.
پیش‌بینی‌ها
- مربوط به پتانسیل پروژه است.
- مربوط به مقیاس بازار است.
- فرضیات بی‌اساس مطرح نکرده است.
قابلیت
- فرایندهای تجاری را به‌صورت کلی شرح داده است.
- قابلیت‌های توکن به دقت بیان شده است.
- ارزش توکن مشهود است.
ارزش رمز ارزها
- برای مخاطبان پروژه
- برای مشارکت کنندگان
سبک وایت پیپر
- ساختاریافته و یکپارچه است.
- کیفیت پایانی قابل قبولی دارد.
- متقاعد کننده و تاثیرگذار است.
چگونه یک وایت پیپر را بخوانیم و تحلیل کنیم؟
عناصر یک وایت پیپر خوب چیست؟ در وایت پیپر دست کم باید عناوین زیر پوشش داده شده باشد:
۱. هدف پروژه چیست؟
بدیهی است که با خواندن وایت پیپر باید بتوانید عملکرد یا هدف دقیق پروژه را دریابید.
- این فناوری در واقع چه کاری انجام می‌دهد؟
- آیا یک رمز ارز جدید ایجاد می‌کند؟
- آیا یک آژانس مسافرتی غیرمتمرکز ایجاد می‌کند؟
- یا آیا بستری ایجاد می‌کند که در آن خریدار و فروشنده بتوانند املاک را معامله کنند؟
اگر نتوانستید بلافاصله بفهمید هدف این پروژه چیست به احتمال زیاد ایده مطرح شده در آن ناپخته است یا وایت پیپر به خوبی نوشته نشده است.
۲. چرا این پروژه در حال توسعه است؟
دومین مولفه‌ای که وایت پیپر باید به آن بپردازد این است که چرا پروژه در دست توسعه است. این پروژه برای حل چه مشکلی تلاش می‌کند؟ حیطه این مشکل چه اندازه است؟ و بر چه کسانی تأثیر می‌گذارد؟
برای مثال در وایت پیپر رمز ارز وابی (WaBi) مسئله‌ای که این پروژه می‌خواهد حل کند به خوبی تشریح شده است؛ هدف این پروژه جلوگیری از جعل و تقلب در چین که «جان هزاران نفر را می‌گیرد و میلیاردها دلار خسارت به بار می‌آورد.»
۳. این پروژه چگونه می‌خواهد این مسائل را حل کند؟
بسیاری از افراد در این مرحله سردرگم می‌شوند. تا اینجا شما می‌دانید که مشکل چیست و چرا باید حل شود اما چگونگی حل شدن مشکل برایتان نامفهوم می‌شود. این اتفاق ممکن است برای هر کسی رخ دهد به خصوص برای کسانی که زمینه فنی کافی ندارند.
اگر نتوانستید این بخش از وایت پیپر را درک کنید از آن رد شوید و بعداً به دنبال منابع دیگری مانند مقاله و فیلم بگردید تا با فناوری به کار رفته در پروژه و عملی بودن یا نبودن آن آشنا شوید.
برای درک بهتر این موضوع پروژه فناوری محوری به نام آیکون (ICON) را در نظر بگیرید. ماموریت این پروژه «اتصال جهانی به اینترنت» است.
چه هدف والایی! اگرچه همه می‌توانیم مزیت متصل شدن جوامع متفاوت به یکدیگر را درک کنیم اما صادقانه باید گفت که درک کردن چگونگی رسیدن به این هدف دشوار است. در مقدمه مربوط به معماری پروژه آیکون آمده است:
«آیکون شبکه‌ای است که در آن جوامع مستقل مبتنی بر بلاکچین از طریق نمایندگان جامعه (C-REP) به هم متصل می‌شوند تا یک جامعه بزرگ‌تر یا جمهوری آیکون را تشکیل دهند. در آیکون شبکه بلاکچین تشکیل دهنده جامعه نکسوس (NEXUS) نامیده می‌شود و نمایندگان جامعه به صورت پورتال (PORTAL) پیکربندی شده است، به این ترتیب بلاکچین‌های متصل به نکسوس می‌توانند وظیقه انتقال توکن‌ها و پردازش تراکنش‌های مختلف را به سرعت و با اطمینان از طریق پورتال انجام دهند. هر نکسوس می‌تواند به شبکه بلاکچین معادل نکسوس دیگری متصل شود و این به شبکه‌های بلاکچین اجازه می‌دهد تا به روش‌های مختلف مقیاس پذیر شده و گسترش یابند.»
اصطلاحات نماینده جامعه، جمهوری‌ها، نکسوس، و پورتال همگی واژگان فنی هستند که درک آنها دشوار است. اما خوشبختانه در بخش‌های بعدی وایت پیپر آیکون نویسندگان هر کدام از آنها را تشریح کرده و درک آن را برای خواننده آسان کرده‌اند به طوری که خواننده می‌تواند متوجه شود که پروتکل آیکون می‌خواهد شبکه‌ها را به هم متصل کرده و امکان برقراری ارتباط میان آنها را فراهم کند.
تا جایی که بتوانید جنبه‌های فنی پروژه را درک کنید باید آنها را به طور انتقادی زیر سوال ببرید. برای مثال، اگر یک پروژه دارای بلاکچین باشد، آیا به آن نیاز است؟ اگر بتوان با یک برنامه تحت وب خوب به همراه یک پایگاه داده متمرکز اهداف پروژه را پیش برد آیا واقعاً لازم است یک بلاکچین غیرمتمرکز ایجاد شود؟ آیا غیرمتمرکز بودن در نهایت به نفع هدف پروژه است؟ و سوالاتی از این دست.
۴. اعضای تیم پروژه چه کسانی هستند؟
مولفه مهم بعدی که باید در مورد آن تحقیق کرد این است که چه کسی یا کسانی پروژه را رهبری می‌کنند.
- چه کسانی در تیم توسعه یک رمز ارز حضور دارند؟
- در چه زمینه‌ای تجربه دارند؟
- چه مدت است که در پروژه‌های مشابه یا مرتبط کار می‌کنند؟
- آیا تجربه لازم برای اجرای نقشه بزرگ خود را دارند؟
اهمیت وجود یک تیم فعال و خلاق را دست کم نگیرید. یک تیم عالی می‌تواند یک ایده بی‌ارزش را به یک ایده عالی تبدیل کند. برعکس، اگر تیم اجرایی ضعیف باشد ممکن است بهترین ایده‌ها را نقش بر آب کنند.
حتماً درباره اعضای تیم رمز ارز مدنظرتان تحقیق کنید؛ برای این کار می‌توانید صفحه آنها در شبکه لینکدین را بررسی کنید یا نام آنها را به صورت جداگانه در گوگل جستجو کنید.
با این کار از تعداد بالای پروژه‌های کلاهبرداری که با نام افراد معتبر دیگر انجام می‌شود شگفت‌زده خواهید شد. تیم‌هایی ارزشمندند که در هر زمینه بالاترین کیفیت و امتیاز را داشته باشند. به عنوان مثال تیم توسعه پروژه هدرا هش گراف از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است.
«تیم هدرا هش گراف توسط دکتر لیمون بیرد و مانس هارمون رهبری می‌شود. بیرد مخترع الگوریتم هش گراف است. وی دارای ۲۰ سال تجربه فنی و فعالیت در حوزه استارت آپ‌ها بوده و دارای دکترای تخصصی علوم کامپیوتر از دانشگاه کارنگی ملون است.
هارمون نیز یک مدیر اجرایی با تجربه فراوان در زمینه رهبری سازمان‌های دولتی و استارت آپ‌های فنی است. این دو هم‌بنیان‌گذار بیش از ۲ دهه است که با یکدیگر همکاری می‌کنند و قبلاً دو استارت آپ فناوری دیگر را تاسیس کرده‌اند.
۵. چه زمانی اهداف پروژه محقق می‌شود؟
اولاً اگر وایت پیپر شامل نقشه راه نباشد این یک نشانه بد است. در بدترین حالت، وایت پیپر باید شامل پیشرفت پروژه تا به امروز باشد. اگر هیچ پیشرفتی در پروژه حاصل نشده باشد چیزی که دارید می‌خوانید تنها یک ایده است و نه یک طرح تجاری واقعی.
شاخص فاندینگ ریت چیست و در ارز دیجیتال بیت کوین و صرافی بایننس به چه معناست؟
یک نقشه راه واقعی شامل اهدافی برای ۱۲ تا ۱۸ ماه آینده خواهد بود. از اهداف معمول یک پروژه می‌توان به راه‌اندازی مبادله، راه‌اندازی شبکه آزمایشی و راه‌اندازی شبکه اصلی اشاره کرد.
در مورد نقاط عطف هر پروژه به‌صورت انتقادی بیندیشید. آیا این اهداف واقع بینانه هستند؟ آیا زمان رسیدن به آنها خیلی طولانی یا خیلی کوتاه است؟ اگر قصدتان سرمایه‌گذاری باشد چه زمانی می‌توانید از سرمایه‌گذاری بر روی پروژه سود کسب کنید و آیا این بازه زمانی برایتان قابل قبول است؟
۶. اقتصاد توکنی (Tokenomics) پروژه چگونه است؟
سرانجام، اگر وایت پیپر یک عرضه اولیه کوین آینده را می‌خوانید باید «اقتصاد توکنی» آن پروژه را بررسی کنید؛ این فاکتور در واقع جوانب اقتصادی مربوط به نحوه ایجاد توکن، تعداد توکن صادر شده، قیمت اولیه و دلیل استفاده از آنها را تشریح می‌کند.
چند نکته دیگر که باید در بررسی وایت پیپر به آنها توجه کنید:
میزان جذب سرمایه
میزان جذب سرمایه برای پیشبرد پروژه چقدر است؟ حداکثر مبلغی که برای پروژه جمع خواهد شد چقدر است؟ شاید بتوان گفت که مبلغ ۵۰ میلیون دلار بسیار زیاد و در طرف مقابل مبلغ زیر ۵ میلیون دلار برای موفقیت پروژه بسیار ناچیز باشد.
حداکثر مبلغی که هر فرد می‌تواند سرمایه‌گذاری کند چقدر است؟ آیا چند سرمایه‌گذاران ثروتمند می‌توانند کنترل پروژه را به دست بگیرند؟ اگر اینگونه باشد ممکن است فروش سهام پروژه توسط این سرمایه‌گذاران بر دارایی دیگران تاثیر بگذارد.
تخفیف‌ها
آیا در پروژه خبری از تخفیف‌های پیش فروش است؟ این تاکتیکی است که تیم توسعه برای جذب نهنگ‌ها استفاده می‌کند. تخفیف ۳۰ تا ۴۰ درصدی احتمالاً برای اکثر پروژه‌ها منطقی است.
با این تفسیر اگر این تخفیف فاصله بسیار زیادی بین کمترین قیمت پرداخت شده برای هر توکن و بالاترین قیمت آن در طول عرضه اولیه کوین ایجاد کند ممکن است منجر به دامپ زودهنگام قیمت توکن شود.
عرضه توکن
اما میزان عرضه توکن چه؟ در مجموع چند توکن منتشر می‌شود؟ و چه اتفاقی برای توکن‌های فروش نیافته می‌افتد؟ آیا این توکن‌ها:
- سوزانده می‌شوند؟ یعنی به طور دائم از بین می‌روند که باعث کاهش عرضه کل می‌شود؟
- توسط شرکت نگهداری می‌شود؟
- به روش خاصی بین مردم توزیع می‌شود؟
هر کدام از رویکردهای بالا ممکن است تاثیر عمیقی بر عرضه کل یا عرضه در گردش داشته باشد، بنابراین آگاهی از برنامه تیم پروژه برای توکن‌های فروخته نشده بسیار مهم است.
ارزش توکن و ارزش کل بازار
ارزش هر توکن باید به چه قیمتی برسد تا بتوانید بازدهی مناسب از سرمایه‌گذاریتان بدست آورید؟ این قیمت چه ارتباطی با ارزش بازار بالقوه پروژه بر اساس صنعت فعال در آن دارد؟
فرض کنید ارزش بازار معقول پروژه‌ای مشابه در همان صنعت ۵۰ میلیون دلار است. اما برای اینکه توکن شما به ارزشی معادل ۱۰ دلار برسد ارزش بازار پروژه شما باید بر اساس میزان عرضه کل یا در حال گردش به ۱۰۰ میلیون دلار برسد.
مقایسه این دو پروژه نشان می‌دهد که قیمت ۵ دلار برای هر توکن شاید منطقی‌تر باشد. آیا این قیمت در مقایسه با قیمت خریدتان برایتان قابل قبول است؟
استفاده از سرمایه
سرمایه جذب شده صرف چه مواردی می‌شود؟ چه مقدار از پول جمع شده به امور زیر اختصاص خواهد یافت؟
- توسعه محصول
- هزینه‌های بازاریابی
- هزینه‌های عملیاتی
- مشارکت‌های استراتژیک
- هزینه‌های حقوقی و انطباقی
- پاداش برای بنیان‌گذاران و توسعه دهندگان
اطمینان کسب کنید که همه این معیارها در وایت پیپر به وضوح بیان شده و توجیه شده‌اند. اگر این طور نیست این مسئله را در گروه‌های رسانه‌های اجتماعی پروژه با مدیران مربوطه در میان بگذارید.
خطوط قرمز
در این مرحله باید درک کاملی از خطوط قرمزی که در وایت پیپر باید رعایت شود به دست آورده باشید. علاوه بر برخی از نکاتی که قبلاً ذکر شد باید به وجود ایرادهای نگارشی و دستور زبانی در وایت پیپر توجه کنید.
توجه داشته باشید اگر تیم پروژه نتوانسته باشد چنین نکات پیش پا افتاده‌ای را رعایت کند ممکن است در انجام پروژه به طور کلی هم دچار اشتباه شود. همچنین همیشه وایت پیپر را از نظر وجود سرقت ادبی بررسی کنید؛ وجود سرقت ادبی یکی از نشانه‌های احتمال کلاهبرداری بودن پروژه را نشان می‌دهد.
سخن آخر
علاوه بر اینها، آیا وایت پیپر مدنظر کامل و جامع است؟ آیا به همه سوالاتتان پاسخ می‌دهد یا بسیاری از آنها را بی پاسخ گذاشته است؟ و در نهایت آیا وایت پیپر بیش از آنکه عمدتاً یک سند فنی و تجاری باشد مشابه یک جزوه بازاریابی است یا نه؟
اولین نفری باشید که نظر می دهید