بلاکچین کنسرسیومی (Consortium Blockchain) یک بلاکچین نیمه‌خصوصی است که مدیریت و کنترل آن توسط چندین نهاد صورت می‌گیرد. در واقع می‌توان گفت بلاکچین کنسرسیومی ترکیبی از دو بلاکچین عمومی و خصوصی است که برخلاف بلاکچین عمومی، تراکنش‌ها برای تمام افراد قابل مشاهده نیست و فقط اعضای از پیش تعیین‌شده میتوانند تراکنش‌ها را مشاهده کنند. از طرفی، مانند بلاکچین خصوصی فقط اعضای شبکه میتوانند در آن مشارکت داشته باشند. هدف از ایجاد بلاکچین کنسرسیوم افزایش امنیت و حریم خصوصی بیشتر در کنار مدیریت دادهها به شیوه‌ای غیرمتمرکز است.
بلاکچین کنسرسیومی چیست؟
بلاکچین کنسرسیومی (Consortium Blockchain) یک شبکه نیمه‌خصوصی است که توسط چندین نهاد کنترل و مدیریت می‌شود. این بلاکچین به نهادهای خصوصی کمک می‌کند تا بتوانند تبادل اطلاعات را در امنیت کامل و به‌صورت غیرمتمرکز انجام دهند. شبکه کنسرسیومی ترکیبی از بلاکچین عمومی و خصوصی است؛ در واقع چندین نهاد به‌صورت غیرمتمرکز کنترل یک بلاکچین را به‌عهده دارند. از طرفی هیچ فردی خارج از اعضای بلاکچین امکان مشاهده تراکنش‌ها را ندارد؛ از سویی دیگر نیز کنترل و مدیریت شبکه در اختیار چندین نهاد است که این امر، خاصیت نیمه‌متمرکز به این شبکه داده است.
بلاک چین کنسرسیومی چگونه کار می‌کند؟
عملکرد بلاکچین کنسرسیومی شباهت زیادی به شبکه‌های بلاکچینی عمومی دارد؛ با این تفاوت که فقط نهادهای حاضر در آن امکان تصمیم‌گیری و مشارکت در فرایندهای آن را دارند. به‌طور کلی عملکرد بلاکچین کنسرسیومی به شکل زیر است:
- اعتبارسنجی: نودها در بلاکچین کنسرسیوم به دو دسته نودهای اعتبارسنج (Validators) و نودهای خواننده (Readers) تقسیم می‌شوند؛ به این صورت که نودهای اعتبارسنج میتوانند در ایجاد تغییر در شبکه مشارکت کنند و نودهای خواننده، حق هیچ‌گونه مشارکتی جز مشاهده وضعیت داده‌های شبکه (از جمله تراکنش‌ها) را ندارند.
- مکانیسم اجماع: اکثر بلاکچین‌های کنسرسیومی از الگوریتم اثبات اعتبار (PoA یا Proof of Authority) یا الگوریتم‌هایی شبیه به آن استفاده می‌کنند. در این الگوریتم تراکنش‌ها توسط اعضای معتبر کنسرسیوم تایید و به شبکه اضافه می‌شوند. به علت این که اعتبارسنج‌های این بلاکچین‌ها محدود به نهادهای خاص می‌شوند که میان آن‌ها اعتمادی نسبی برقرار است، نیازی نیست از مکانیزم‌های اجماع هزینه یا انرژی‌بر در این مدل بلاکچین‌ها استفاده شود.
ویژگی‌های کلیدی بلاک چین کنسرسیومی
از جمله ویژگی‌های کلیدی بلاک چین کنسرسیومی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
امنیت و حریم خصوصی بالا
با توجه به اینکه بلاکچین کنسرسیوم از چندین عضو به‌خصوص تشکیل شده و افراد خاص به اطلاعات و تصمیم‌گیری‌های شبکه دسترسی دارند، امنیت بالایی دارد. از طرفی با توجه به اینکه این شبکه توسط گروه محدودی از نهادهای قابل اعتماد مدیریت می‌شود، خطر حملات خارجی مثل حمله ۵۱٪ که در بلاکچین‌های عمومی وجود دارد، به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. اما این تمرکز نسبی میتواند آسیب‌پذیری‌هایی مانند تبانی بین اعضا یا سواستفاده از قدرت توسط برخی از نودها را به همراه داشته باشد.
افزایش سرعت و کارایی تراکنش‌ها
از آنجایی که تعداد محدودی اعضا در شبکه حضور دارند و همچنین شبکه‌های کنسرسیومی از الگوریتم اثبات سهام، اعتبار یا مشتقات آن استفاده می‌کنند، سرعت تبادل اطلاعات بسیار بالا و هزینه تراکنش‌ها بسیار پایین است.
کنترل مشترک میان اعضای شبکه
با توجه به اینکه تمام اعضا در تصمیم‌گیری‌های شبکه مشارکت دارند، احتمال بروز دستکاری و ایجاد تغییرات مخرب در شبکه پایین است. این بلاکچین‌ها مانند سازمانهای خودگردان نیمه‌متمرکزی عمل می‌کنند که اکثر اعضا میتوانند در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته و رای خود را اعمال کنند.
کاربرد بلاکچین کنسرسیومی در دنیای واقعی
کاربردهای بلاکچین کنسرسیوم فقط به دنیای کریپتوکارنسی ختم نشده و در دنیای واقعی کاربرد نیز دارد. از جمله کاربردهای بلاکچین کنسرسیومی در دنیای واقعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بانکداری و امور مالی
استفاده از بلاکچین کنسرسیومی در امور بانکداری و مالی میتواند به افزایش شفافیت و تسریع فرایندهای بانکی کمک کند. برای مثال، بلاکچین کنسرسیومی با تقسیم اعضا به اعتبارسنج‌ها (Validators) که وظیفه تایید و اضافه کردن تراکنش‌ها را دارند، مشاهده‌کنندگان (Observers) که فقط میتوانند دادهها را ببینند، و اعضای محدود (Restricted Users) که به برخی امور دسترسی دارند، میتواند در بانکداری به‌گونه‌ای عمل کند که بانک مرکزی تراکنش‌ها را تجمیع و مدیریت کند، بانک‌های محلی تراکنش‌ها را تایید کنند و مشتریان فقط سوابق خود را مشاهده کنند.
زنجیره تامین و لجستیک
بلاکچین کنسرسیومی با ایجاد یک سیستم شفاف و قابل اعتماد، امکان ردیابی لحظه‌ای کالاها از تولید تا تحویل را فراهم می‌کند. این فناوری جلوگیری از تقلب، کاهش هزینه‌ها و بهبود هماهنگی بین تامین‌کنندگان، توزیع‌کنندگان و فروشندگان را ممکن می‌کند. همچنین، با کاهش وابستگی به اسناد کاغذی، فرآیندها سریع‌تر و کارآمدتر می‌شوند.
مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی
با استفاده از بلاکچین کنسرسیومی، سوابق بیماران در یک سیستم مشترک بین بیمارستان‌ها، پزشکان و بیمه‌ها ذخیره می‌شود و فقط افراد مجاز به آن دسترسی دارند. این سیستم از تقلب و تغییر غیرمجاز اطلاعات پزشکی جلوگیری کرده و به بهبود فرآیند تشخیص و درمان کمک می‌کند. همچنین، باعث کاهش زمان و هزینه پردازش بیمه‌ها و ارائه خدمات درمانی سریع‌تر می‌شود.
صنعت بیمه
بلاکچین کنسرسیومی شفافیت و امنیت را در ثبت سوابق بیمه‌ای، بررسی درخواست‌های خسارت و پرداخت مطالبات افزایش می‌دهد. این فناوری به شرکت‌های بیمه کمک می‌کند تا از تقلب‌های بیمه‌ای جلوگیری کنند و از طریق قراردادهای هوشمند، پرداخت خسارت‌ها را به‌صورت خودکار و سریع‌تر انجام دهند. همچنین، مشتریان میتوانند وضعیت بیمه‌نامه‌های خود را در لحظه بررسی کنند.
انرژی و برق
در صنعت انرژی، بلاکچین کنسرسیومی به مدیریت بهتر شبکه توزیع برق، کاهش اتلاف انرژی و تسویه‌حساب‌های سریع‌تر بین تامین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند. این فناوری امکان انجام معاملات همتا به همتا (P2P) انرژی را میان کاربران فراهم می‌کند و به توسعه شبکه‌های انرژی تجدیدپذیر و غیرمتمرکز سرعت می‌بخشد. همچنین، صورتحساب‌های برق و گاز به‌صورت شفاف و بدون واسطه پردازش می‌شوند.
دولت و مدیریت هویت دیجیتال
بلاکچین کنسرسیومی به دولت‌ها کمک می‌کند هویت دیجیتال شهروندان را به‌صورت امن و غیرقابل تغییر ثبت کنند و از جعل هویت جلوگیری کنند. این فناوری در سیستم‌های رای‌گیری الکترونیکی، ثبت احوال، گذرنامه‌های دیجیتال و مجوزهای قانونی استفاده می‌شود. همچنین، دسترسی آسان و کنترل‌شده به اطلاعات شهروندی را فراهم می‌کند و فرآیندهای اداری را تسهیل می‌نماید.
رسانه و مالکیت معنوی
با استفاده از بلاکچین کنسرسیومی، ثبت و مدیریت حقوق مالکیت معنوی آثار هنری، موسیقی، کتاب‌ها و مقالات علمی به‌صورت شفاف و تغییرناپذیر انجام می‌شود. این فناوری از سرقت آثار و انتشار غیرقانونی محتوا جلوگیری کرده و توزیع منصفانه درآمدها بین هنرمندان و تولیدکنندگان را تضمین می‌کند. همچنین، قراردادهای هوشمند میتوانند پرداخت‌های خودکار به خالقان محتوا را تسهیل کنند.
حمل‌ونقل و صنعت خودرو
در صنعت حمل‌ونقل، بلاکچین کنسرسیومی امکان ثبت و ردیابی سوابق خودروها، قطعات یدکی و تعمیرات انجام‌شده را فراهم می‌کند. این فناوری باعث ایجاد شفافیت در معاملات خودرو، جلوگیری از کلاهبرداری در فروش خودروهای دست‌دوم و ثبت دقیق بیمه و تصادفات می‌شود. همچنین، در مدیریت ناوگان حمل‌ونقل عمومی و خدمات اشتراکگذاری خودرو نیز کاربرد دارد.
مزایای بلاک چین کنسرسیومی
بلاکچین کنسرسیومی مزایایی به همراه دارد که می‌توان از جمله آن‌ها به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش امنیت و کنترل: دسترسی فقط برای اعضای تایید‌شده، کاهش حملات سایبری و جلوگیری از تقلب.
- سرعت پردازش بالا: تایید سریع‌تر تراکنش‌ها نسبت به بلاکچین‌های عمومی به علت تعداد محدود نودها.
- هزینه کمتر: کاهش مصرف انرژی و سرعت بالای تایید تراکنش‌ها.
- حریم خصوصی بهتر: دادهها فقط بین اعضای کنسرسیوم به اشتراک گذاشته می‌شوند.
- شفافیت و اعتماد متقابل: همه اعضا به یک دفتر کل مشترک دسترسی دارند که احتمال خطا و تقلب را کاهش می‌دهد.
- مقیاس‌پذیری بهتر: امکان پردازش حجم بالای تراکنش‌ها با کارایی بیشتر.
- انعطاف‌پذیری در مدیریت: امکان تعیین سطوح دسترسی مختلف برای کاربران و سازمان‌ها.
- همکاری بین سازمان‌ها: ایجاد یک محیط امن برای اشتراکگذاری اطلاعات بین کسب‌وکارها و نهادهای دولتی.
- بهینه‌سازی فرآیندها: کاهش نیاز به واسطه‌ها و اسناد کاغذی، افزایش سرعت تصمیم‌گیری و اجرا.
- سازگاری با قوانین و مقررات: امکان تنظیم قوانین خاص برای انطباق با الزامات قانونی و نظارتی.
چالش‌ها و معایب بلاک چین کنسرسیومی
با وجود تمام مزایایی که بلاکچین کنسرسیومی به همراه دارد، این شبکه نیز با چالش‌ها و معایبی نیز همراه است. از جمله چالش‌ها و معایب بلاک چین کنسرسیومی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمرکز نسبی: برخلاف بلاکچین‌های عمومی، کنترل شبکه در دست گروهی خاص از سازمان‌ها است که میتواند منجر به قدرت متمرکز و تصمیم‌گیری‌های غیرشفاف شود.
- مشکل هماهنگی بین اعضا: توافق بین اعضای کنسرسیوم برای تغییرات و ارتقاهای شبکه ممکن است زمان‌بر و پیچیده باشد؛ به‌ویژه زمانی که منافع متفاوتی دارند.
- هزینه راه‌اندازی و نگهداری: راه‌اندازی یک بلاکچین کنسرسیومی نیاز به زیرساخت‌های قوی، تخصص فنی و هزینههای اجرایی نسبتا بالا دارد.
- چالش‌های امنیت داخلی: اگر یکی از اعضای شبکه رفتار مخربی داشته باشد یا اطلاعات را فاش کند، میتواند امنیت و اعتماد دیگر اعضا را به خطر بیندازد.
- انعطاف‌پذیری کمتر نسبت به بلاکچین عمومی: از آنجا که فقط اعضای خاصی به شبکه دسترسی دارند، محدودیت‌هایی در پذیرش کاربران جدید و گسترش اکوسیستم وجود دارد.
- پیچیدگی قوانین و مقررات: اجرای بلاکچین کنسرسیومی در برخی صنایع باید مطابق با قوانین محلی و بینالمللی باشد که ممکن است مانع رشد و توسعه آن شود.
- وابستگی به اعضای اصلی کنسرسیوم: اگر یک یا چند عضو کلیدی از شبکه خارج شوند، پایداری و کارایی سیستم ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد.
تفاوت بلاکچین کنسرسیومی با سایر بلاک چین‌ها
از آنجایی که بلاکچین کنسرسیومی تفاوت‌هایی با سایر شبکه‌ها دارد، در ادامه در قالب یک جدول به بررسی تفاوت بلاکچین کنسرسیومی با سایر بلاک چین‌ها پرداخته‌ایم:
| ویژگی | بلاکچین عمومی | بلاکچین خصوصی | بلاکچین کنسرسیوم |
|---|---|---|---|
| سطح دسترسی | همه افراد میتوانند شرکت کنند و تراکنش‌ها را ببینند | فقط یک سازمان کنترل دارد و دسترسی را مدیریت می‌کند | گروهی از سازمانهای مشخص شده دسترسی دارند |
| تمرکززدایی | کاملا غیرمتمرکز | متمرکز | نیمه‌متمرکز (بین چند سازمان توزیع‌شده) |
| سرعت تراکنش‌ها | کند (به دلیل تعداد زیاد نودها و الگوریتم‌های پیچیده اجماع) | بسیار سریع | سریع‌تر از بلاکچین عمومی، اما کندتر از بلاکچین خصوصی |
| هزینه تراکنش | بالا (به علت مکانیزم اجماع پیچیده) | کم | متوسط (بین عمومی و خصوصی) |
| امنیت و حریم خصوصی | امنیت بالا؛ اما دادهها معمولا عمومی و قابل مشاهده‌اند | امنیت بالا، اما به یک سازمان وابسته است | امنیت بالا با دسترسی محدود به اعضای کنسرسیوم |
| مقیاس‌پذیری | ضعیف (به سختی می‌توان سرعت پردازش تراکنش‌ها را افزایش داد) | بسیار مقیاس‌پذیر | مقیاس‌پذیری مناسب برای استفاده‌های تجاری |
| روش اجماع | اثبات کار (PoW)، اثبات سهام (PoS) و… | کنترل مرکزی بدون نیاز به اجماع پیچیده | روش‌هایی مثل Proof of Authority (PoA) یا Byzantine Fault Tolerance (BFT) |
| کاربردهای اصلی | ارزهای دیجیتال (بیت‌کوین، اتریوم)، قراردادهای هوشمند | سازمانهای خصوصی (بانک‌ها، شرکتها) | صنایع مالی، زنجیره تامین، بیمه، دولت و مدیریت انرژی |
| کنترل و مدیریت | بدون کنترل مرکزی، توسط نودهای شبکه | کنترل کامل در اختیار یک سازمان | مدیریت مشترک بین اعضای کنسرسیوم |
| قابلیت تغییر و توسعه | بسیار سخت و زمان‌بر (باید به اجماع کل شبکه برسد) | آسان و سریع | نسبتا آسان، اما نیاز به توافق بین اعضا دارد |
پروژه‌های برتر بلاکچین کنسرسیومی در جهان
با توجه به کاربردهایی که بلاکچین کنسرسیومی دارد، بسیاری از پروژه‌های مشهور جهان از این فناوری استفاده می‌کنند تا بتوانند کارایی و عملکرد بیشتری داشته باشند. از جمله پروژه‌های برتر بلاکچین کنسرسیومی در جهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پروژه Hyperledger: پروژه هایپر‌لجر توسط بنیاد لینوکس توسعه داده شده است. این پروژه به عنوان یک پروژه متن باز، ابزاری برای ساخت و پیاده‌سازی برنامه‌های بلاکچینی ایجاد کرده است. از جمله پروژه‌هایی مهم و کاربردی مبتنی بر Hyperledger می‌توان به Hyperledger Fabric، Hyperledger Sawtooth، Hyperledger Iroha و Hyperledger Indy اشاره کرد. از بزرگترین شرکت‌هایی که از هایپر‌لجر استفاده کرده‌اند می‌توان از IBM، بانک JP Morgan و شرکت Intel نام برد.
- R3 Corda: پروژه کنسرسیومی R3 Corda برای صنعت بانکداری و مالی توسعه یافته است. پروژه کوردا قابلیت انجام تراکنش‌های خصوصی و سریع بین بانک‌ها و موسسات مالی را دارد. بانک‌هایی مانند HSBC، Wells Fargo و ING از این پروژه استفاده کرده‌اند.
- Enterprise Ethereum Alliance: پروژه Enterprise Ethereum Alliance ساختاری برای توسعه پروژه‌های سازمانی اتریوم-محور ارائه داده است. این پروژه از اتریوم برای ایجاد زیرساخت امن، شفاف و با سرعت بالا، مقیاس‌پذیری بالا و همچنین سازگاری با پروژه‌های فناوری محور استفاده می‌کند.
- Quorum: کوروم یک پروژه سازمان-محور با استفاده از اتریوم است که توسط بانک JP Morgan توسعه داده شده است. هدف Quorum ایجاد یک زیرساخت سریع، مقیاس‌پذیر و ارزان برای ایجاد راهکارهای مناسب برای تبادلات اطلاعات و انجام تراکنش‌های مالی است.
آینده بلاکچین کنسرسیومی چگونه خواهد بود؟
آینده بلاکچین کنسرسیومی بسیار روشن به‌نظر می‌رسد؛ زیرا امکان سازگاری گسترده‌تری با حوزه‌هایی مانند مالی، بهداشت و زنجیره تامین وجود دارد. سازگاری بین بلاکچین‌های کنسرسیوم و همچنین بلاکچین‌های عمومی نیز امکان انتقال و تبادل شفاف اطلاعات و دادهها را فراهم خواهد کرد. ویژگی‌های امنیتی نوین در کنار افزایش حریم شخصی کاربران، کاربرد بلاکچین کنسرسیومی را بسیار افزایش داده است. همچنین استفاده از قراردادهای هوشمند و خودکارسازی فرایندهای مختلف به‌خصوص در زمینه مالی و بهداشت میتواند خطاهای انسانی و هزینه‌ها را کاهش دهد. دولت‌ها و سازمانهای عمومی میتوانند از بلاکچین کنسرسیومی برای مدیریت هویت دیجیتال و سیستم‌های رای‌دهی استفاده کنند.
جمع‌بندی
بلاکچین کنسرسیومی نوعی شبکه است که به‌صورت نیمه‌خصوصی مدیریت شده و توسط نهاد‌ها و شرکت‌های خصوصی برای ایجاد حریم خصوصی، تمرکززدایی در تبادلات مالی و دادهها و همچنین افزایش سرعت تراکنش‌ها استفاده می‌شود. بلاکچین کنسرسیومی امکان افزایش مقیاس‌پذیری، شفافیت بیشتر انتقال دادهها، کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت تبادلات اطلاعات و همچنین ایجاد حریم خصوصی امن‌تر را فراهم می‌کند.
سوالات متداول
آیا امکان ترکیب بلاک چین کنسرسیومی با بلاک چین عمومی یا خصوصی وجود دارد؟
بله ترکیب این دو بلاکچین به عنوان بلاکچین هیبریدی (Hybrid Blockchain) شناخته می‌شود که داده‌های شفاف در بلاکچین عمومی قابل مشاهده است و داده‌های حساس، در شبکه کنسرسیومی باقی می‌ماند.
چگونه می‌توان اعضای یک بلاک چین کنسرسیومی را تغییر داد یا اضافه کرد؟
با توافق کلی اعضای حاضر در بلاکچین کنسرسیومی و همچنین بررسی شرایط عضو جدید، می‌توان اعضا را تغییر، حذف یا اضافه کرد.
چه تفاوتی بین حاکمیت در بلاک چین کنسرسیومی و بلاک چین‌های خصوصی وجود دارد؟
بلاکچین کنسرسیومی برای همکاری میان چندین سازمان مستقل مناسب است در حالی که بلاکچین خصوصی زمانی ایده‌آل است که یک سازمان بخواهد کنترل کامل و داخلی بر شبکه داشته باشد.
آیا امکان اجرای قراردادهای هوشمند در بلاک چین کنسرسیومی وجود دارد؟
بله فرایندهای بلاکچین کنسرسیومی توسط قراردادهای هوشمند اجرا می‌شوند.
آیا بلاک چین کنسرسیومی میتواند جایگزین پایگاههای داده سنتی در شرکتها شود؟
بله بلاکچین کنسرسیومی میتواند جایگزین پایگاههای داده سنتی در شرکتها باشد.
آیا بلاکچین کنسرسیومی میتواند به عنوان راهکاری برای کاهش هزینههای بینسازمانی مورد استفاده قرار گیرد؟
بله استفاده از بلاکچین کنسرسیومی میتواند صرفهجویی زیادی در هزینههای انتقال دادهها بین سازمانهای مختلف داشته باشد.
چگونه مسائل حقوقی و قوانین بینالمللی میتوانند بر پذیرش بلاکچین کنسرسیومی تاثیر بگذارند؟
قوانین سختگیرانهای مانند GDPR در اروپا و CCPA در آمریکا، نحوه ذخیرهسازی، اشتراکگذاری و پردازش دادهها را تحت تاثیر قرار میدهند. کنسرسیومها باید راهکارهایی برای مدیریت دادهها مطابق این قوانین ارائه دهند.
منبع: sciencedirect
اولین نفری باشید که نظر می دهید