اوردر بوک چیست؟ کاربرد، مزایا و استراتژی‌های کلیدی

اوردر بوک (Order Book) چیست و چه کاربردی دارد؟

اوردر بوک لیستی از سفارش‌های خرید (بخش پایین، سبز، از گران‌ترین به ارزان‌ترین) و سفارش‌های فروش (بخش بالا، قرمز، از ارزان‌ترین به گران‌ترین) را نمایش می‌دهد که توسط موتور تطبیق صرافی برای انجام معاملات استفاده می‌شود. هر خط شامل قیمت، مقدار و ارزش دلاری است. پیش از اینکه معاملات خرید و فروش در یک صرافی با یکدیگر تطبیق پیدا کنند و انجام شوند، به صورت معلق (انجام نشده) در پلتفرم صرافی قرار می‌گیرند و کاربران می‌توانند آن‌ها را مشاهده کنند.

عملکرد اوردر بوک بر اساس یک اصل ساده است: تطبیق سفارش‌های خرید با سفارش‌های فروش. در اکثر صرافی‌ها، سفارش‌ها خرید (Bid) با رنگ سبز و سفارش‌ها فروش (Ask) با رنگ قرمز نمایش داده می‌شوند.

مقاله بایننس به خوبی، اوردر بوک‌ها را توصیف می‌کند:

در اوردر بوک (دفتر سفارش)، تعداد سفارش‌های خرید و فروش در هر سطح قیمتی فهرست می‌شود. این داده‌ها با عنوان عمق بازار (Market Depth) هم شناخته می‌شوند. این اطلاعات، داده‌های معاملاتی حیاتی را فراهم کرده و شفافیت بازار را افزایش می‌دهند. عمق و نقدینگی دفتر سفارش، نقشی حیاتی در فرآیند کشف قیمت (Price Discovery) ایفا می‌کنند.

عملکرد اوردر بوک در صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز

صرافی‌های متمرکز (CEX) از سیستم‌های متمرکز برای تطبیق سفارش‌ها استفاده می‌کنند که کارآمدتر و سریع‌تر هستند. برخی صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) هم از مدل اوردر بوک استفاده می‌کنند؛ اما با چالش‌هایی مثل مقیاس‌پذیری و سرعت پایین‌تر مواجه‌اند. بسیاری از DEXها برای رفع این مشکلات از مدل بازارساز خودکار (AMM) و استخرهای نقدینگی استفاده می‌کنند که در آن‌ها نیازی به اوردر بوک سنتی نیست.

اجزای تشکیل‌دهنده اوردر بوک چیست؟

اوردر بوک شامل سفارش‌های خرید (Buy Orders) و سفارش‌های فروش (Sell Orders) است. قیمت پیشنهادی (Bid) بالاترین قیمت خرید و قیمت درخواستی (Ask) پایین‌ترین قیمت فروش را نشان می‌دهد. اوردر بودک تعداد واحدهایی (مانند توکن‌ها) که قصد خرید یا فروش در هر قیمت را دارند را هم مشخص می‌کند.

سفارش‌های خرید (Buy Orders)

سفارش‌های خرید، تقاضا برای خرید یک دارایی در قیمت‌های مشخص هستند. در اوردر بوک، این سفارش‌ها معمولا در بخش پایین‌تر و به رنگ سبز نمایش داده می‌شوند و از بالاترین قیمت پیشنهادی به پایین‌ترین قیمت مرتب شده‌اند.

سفارش‌های فروش (Sell Orders)

سفارش‌های فروش، عرضه برای فروش یک دارایی در قیمت‌های مشخص هستند. در اوردر بوک، این سفارش‌ها معمولا در بخش بالایی و به رنگ قرمز نمایش داده می‌شوند و از پایین‌ترین قیمت درخواستی به بالاترین قیمت مرتب شده‌اند.

قیمت پیشنهادی (Bid) و قیمت درخواستی (Ask)

بید (Bid) بالاترین قیمتی است که یک خریدار مایل به پرداخت آن است. در مقابل، اسک (Ask) پایین‌ترین قیمتی است که یک فروشنده مایل به قبول آن است. این دو، در وسط دفتر سفارشات قرار می‌گیرند و معمولا اولین سفارش‌هایی هستند که اجرا می‌شوند.

نمودار عمق بازار (Market Depth)

این نمودار نمایش گرافیکی از اوردر بوک است که حجم سفارش‌ها باز را در محدوده قیمتی نشان می‌دهد (محور X قیمت، محور Y حجم). عمق بیشتر به معنای نقدشوندگی بالاتر و توانایی بازار برای جذب سفارش‌های بزرگ بدون تاثیر چشمگیر بر قیمت است و مانع شکل‌گیری لغزش قیمت (Slippage) می‌شود.

مفاهیم کلیدی در اوردر بوک که باید بدانید

اوردر بوک با تمام سادگی اش، مفاهیمی دارد که برای تبدیل شدن به یک تریدر باید آنها را یاد بگیرید.

اسپرد (Spread)

اسپرد تفاوت بین بالاترین قیمت پیشنهادی و پایین‌ترین قیمت درخواستی است. اسپرد کم نشان‌دهنده بازار سالم و نقدشونده است.

لیکوییدیتی یا نقدشوندگی (Liquidity)

نقدشوندگی یک دفتر سفارش به توانایی سریع و آسان خرید یا فروش دارایی در آن دفتر با حداقل تاثیر بر قیمت بازار اشاره دارد. نقدشوندگی بالا (عمق زیاد و اسپرد کم) اجرای آسان‌تر معاملات را تضمین می‌کند؛ عمق کم می‌تواند منجر به نوسان‌های شدید قیمت و نرخ‌های نامطلوب شود. اجزای اوردر بوک به هم وابسته هستند و شاخص‌های سلامت بازار را تشکیل می‌دهند.

اولویت سفارش‌ها (Priority)

اکثر بازارها بر اساس اولویت قیمت و سپس زمان (اول بهترین قیمت، بعد قدیمی‌ترین سفارش) عمل می‌کنند. برخی بازارهای سنتی مانند NYSE از مدل برابری/اولویت استفاده می‌کنند. در این مدل وقتی چند سفارش با قیمت یکسان وجود دارد، یک معامله بزرگ بین آنها تقسیم (سرشکن) می‌شود تا همه شانس خرید و فروش داشته باشند، نه اینکه فقط اولین نفر در صف برنده کل معامله باشد. درک این تفاوت به تریدرها کمک می‌کند تا بفهمند چگونه مکانیسم بازار بر شانس اجرای سفارش‌هاشان تاثیر می‌گذارد.

انواع سفارش در اوردر بوک

یک اوردر بوک حاوی سفارش‌های مختلفی است که وضعیت آن دارایی را به شما نمایش می‌دهد.

سفارش محدود (Limit Order)

در این نوع سفارش، قیمت مشخصی را برای خرید/فروش تعیین می‌کنید؛ سفارش فقط در آن قیمت اجرا می‌شود؛ یعنی ممکمن است قیمت به حد مورد نظر شما نرسد و تضمینی برای اجرایی شدن سفارش وجود ندارد. تمام سفارش‌های نمایش‌داده‌شده در اوردر بوک، سفارش‌های محدود هستند.

سفارش بازار (Market Order)

سفارش شما بلافاصله با بهترین قیمت موجود اجرا می‌شود و سرعت اجرا بر قیمت‌گذاری شما اولویت دارد. ممکن است در نوسانات شدید منجر به لغزش قیمت (اجرای سفارش در قیمتی متفاوت از انتظار) شود.

سفارش استاپ (Stop Order)

از این نوع سفارش برای مدیریت ریسک استفاده می‌شود. وقتی قیمت به یک نقطه مشخص (Stop Price) رسید، به سفارش بازار تبدیل شده و اجرا می‌شود. سفارش‌های استاپ به عنوان ابزاری برای مدیریت ریسک مانند محدود کردن ضرر یا محافظت از سود، استفاده می‌شوند.

علاوه بر این موارد، سفارش کوه یخ یا Iceberg Order را هم داریم که نوعی سفارش محدود است که به معامله‌گران امکان می‌دهد سفارش‌ها بزرگ را بدون افشای کامل حجم آن در بازار ثبت کنند. تنها بخش کوچکی از حجم سفارش قابل مشاهده است و بخش‌های پنهان به تدریج ثبت و آشکار می‌شوند.

انواع سفارش‌ها، نشان‌دهنده نیت‌ها و استراتژی‌های متفاوت تریدرها هستند. انتخاب صحیح نوع سفارش، تفاوت بزرگی در نتیجه معاملات ایجاد می‌کند. در جدول زیر می‌توانید تفاوت و نحوه اجرای انواع سفارش‌های اوردر بوک را ببینید.

استراتژی‌های معاملاتی با استفاده از اوردر بوک

اوردر بوک فقط یک لیست ساده از اعداد رنگی نیست بلکه ابزاری کاربردی برای تحلیل احساسات بازار، پیش‌بینی روندهای کوتاه‌مدت و شناسایی نقاط کلیدی برای ورود یا خروج از معامله است. در ادامه به بررسی استراتژی‌هایی می‌پردازیم که به شما کمک می‌کنند تا از داده‌های زنده بازار به نفع خودتان استفاده کنید.

تحلیل سفارش‌ها برای تشخیص روند

اوردر بوک با نمایش نبود تعادل بین سفارش‌های خرید و فروش، می‌تواند جهت احتمالی بازار را نشان دهد. تجمع زیاد سفارش‌ها خرید (Buy Wall) نشان‌دهنده حمایت قوی و احتمال افزایش قیمت است، در حالی که تجمع زیاد سفارش‌های فروش (Sell Wall) نشان‌دهنده مقاومت قوی و احتمال کاهش قیمت است.

اسکالپینگ و معاملات سریع با کمک اوردر بوک

اوردر بوک به ویژه برای تریدرهای روزانه (Day Traders) و اسکالپرها (Scalpers) مفید است که از نوسان‌های بسیار کوچک قیمت و تغییرات لحظه‌ای در عرضه و تقاضا سود می‌برند. آن‌ها دنبال اسپردهای کوچک و اجرای سریع سفارش‌ها هستند. همچنین این نوع تریدرها با نگاه انداختن به دفتر سفارشات، احساسات کوتاه‌مدت بازار را بررسی می‌کنند و از آن برای پیش‌بینی حرکت قیمت در بازه‌های کوتاه زمانی استفاده می‌کنند.

شناسایی حمایت و مقاومت از طریق حجم سفارش‌ها

دیوارهای خرید و فروش در نمودار عمق بازار، به وضوح سطوح حمایت و مقاومت را نشان می‌دهند و به عنوان موانعی برای حرکت قیمت عمل می‌کنند. اوردر بوک می‌تواند به عنوان یک ابزار پیش‌بینی‌کننده کوتاه‌مدت عمل کند و به تریدرها در تشخیص فشارهای خرید/فروش و پیش‌بینی حرکت‌های آتی قیمت کمک کند. البته همیشه باید دقت کنید که این دیوارها ممکن است ساختگی (spoof) باشند و در نهایت بدون اجرای واقعی، حذف شوند. زیرا هر کس می‌تواند سفارش خود را در قیمت مطلوب تنظیم کند و هر زمان که خواست دوباره آن را حذف کند؛‌ بدون پرداخت هیچ کارمزدی.

مزایا و معایب اوردر بوک

اوردر بوک با وجود اینکه ابزار قدرتمندی برای شفاف‌سازی بازار است؛ اما یک شمشیر دو لبه هم محسوب می‌شود. این ابزار از یک سو با نمایش زنده عرضه و تقاضا به تصمیم‌گیری آگاهانه کمک می‌کند اما از سوی دیگر، آسیب‌پذیری آن در برابر دستکاری و وجود اطلاعات پنهان می‌تواند تصویری ناقص یا حتی فریبنده از واقعیت بازار ارائه دهد. بنابراین، شناخت دقیق این مزایا و معایب برای هر تریدر هوشمندی ضروری است.

شفافیت بالا در معاملات

اوردر بوک با نمایش عمومی سفارش‌ها، نقدشوندگی بازار را افزایش می‌دهد و به کشف قیمت عادلانه کمک می‌کند. فرض کنید قصد دارید ۱ واحد بیت کوین بخرید و آخرین قیمت معامله شده ۱۱۰ هزار دلار است. با نگاهی به اوردر بوک، می‌بینید که یک سفارش فروش بسیار بزرگ (مثلا به ارزش ۲۰۰ بیت کوین) روی قیمت ۱۱۰ هزار و ۵۰۰ دلار قرار دارد. این یک دیوار فروش است.

حالا اطلاعاتی حیاتی دارید: فشار فروش زیادی در آن سطح قیمتی وجود دارد و احتمالا قیمت برای عبور از آن سطح دچار چالش خواهد شد. در نتیجه، به جای خرید هیجانی، تصمیم می‌گیرید سفارش خرید خود را در قیمت پایین‌تری قرار دهید یا منتظر بمانید تا تکلیف این دیوار فروش مشخص شود.

امکان تحلیل پیش‌دستانه رفتار بازار

تریدرها می‌توانند با مشاهده اوردر بوک، بینش‌هایی در مورد نقدشوندگی و روندهای بازار به دست آورند و نقاط ورود و خروج بهینه را شناسایی کنند.

فرض کنید قیمت یک ارز دیجیتال برای مدتی در محدوده ۱۰۰ دلار ثابت مانده و نمودار آن روند مشخصی را نشان نمی‌دهد. یک معامله‌گر با زیر نظر گرفتن مداوم دفتر سفارش، متوجه می‌شود که حجم و تعداد سفارش‌های خرید به سرعت در حال افزایش است و یک ناتعادلی به نفع خریداران در حال شکل‌گیری است در حالی که سمت فروش ضعیف به نظر می‌رسد. این تحلیل پیش‌دستانه به او هشدار می‌دهد که فشار خرید در حال جمع شدن است و احتمالا قیمت به زودی به سمت بالا حرکت خواهد کرد، حتی پیش از آنکه این حرکت روی نمودار قیمت به وضوح ثبت شود.

ریسک‌های ناشی از سفارش‌های ساختگی (Fake Orders)

نهنگ‌ها می‌توانند از تاکتیک‌هایی مثل اسپوفینگ (Spoofing) (ثبت و لغو سریع سفارش‌ها بزرگ برای فریب) و لایه‌بندی (Layering) (قرار دادن چندین سفارش در سطوح قیمتی مختلف برای ایجاد عمق مصنوعی) برای دستکاری اوردر بوک استفاده کنند. برای تشخیص، باید به لغو سریع سفارش‌ها و معاملات واقعی توجه کرد.

نکات کلیدی در استفاده از اوردر بوک برای تریدرها

اوردر بوک به تنهایی یک ابزار کامل برای تریدینگ نیست. سفارش‌ها می‌توانند به سرعت ثبت و لغو شوند و دیوارهای خرید/فروش ممکن است ساختگی باشند. برای تحلیل دقیق‌تر، باید اوردر بوک را با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال و فاندامنتال ترکیب کرد. در بازارهای کم‌عمق و کم‌نقدشوندگی یا در زمان دستکاری بازار و انتشار اخبار مهم، بهتر است اصلا به اوردر بوک توجه نکنیم یا با احتیاط شدید با آن برخورد کنیم.

محدودیت‌های زمانی سفارش

برخی سفارش‌ها مانند سفارش‌ها روز (Day Orders) فقط برای در یک روز معاملاتی معتبر هستند؛ در حالی که سفارش‌های GTC (Good ‘Til Canceled) برای مدت طولانی‌تری فعال می‌مانند تا زمانی که یا اجرا شوند یا توسط فروشنده لغو شوند.

تاثیر اخبار بر سفارش‌ها ثبت‌شده

رویدادهای اقتصادی و اخبار می‌توانند به سرعت بر احساسات سرمایه‌گذاران تاثیر بگذارند و منجر به تغییرات ناگهانی در سفارش‌ها خرید و فروش و ایجاد نوسانات شدید در اوردر بوک شوند.

تاخیر یا Latency در اوردر بوک

تاخیر (تفاوت زمانی بین ثبت و اجرای سفارش یا دریافت داده) می‌تواند منجر به لغزش قیمت شود و بر تصمیم‌گیری تریدرها، به خصوص برای تریدرهای فرکانس بالا (HFT) تاثیر بگذارد.

شفافیت اوردر بوک یک شمشیر دو لبه است؛ وجود سفارش‌ها ساختگی و استخرهای سیاه (Dark Pools یا پلتفرم‌های خصوصی معامله که سفارش‌های خرید بزرگ آن‌ها در پلتفرم‌های معاملاتی معمولی نمایش داده نمی‌شود) می‌تواند تصویری گمراه‌کننده ارائه دهد. به‌عنوان یک تریدر باید مراقب خطرات اوردر بوک باشید.

تفاوت اوردر بوک در بازارهای مختلف (فارکس، کریپتو، بورس)

با اینکه هسته اصلی عملکرد اوردر بوک یعنی تطبیق سفارش‌های خرید و فروش در تمام بازارها یکسان است؛ اما ویژگی‌های آن در هر محیط معاملاتی تفاوت‌های چشمگیری با هم دارد. عواملی مثل ساختار بازار، ساعات کاری، میزان نقدشوندگی و قوانین نظارتی باعث می‌شوند که تحلیل و استفاده از اوردر بوک در دنیای ۲۴ ساعته کریپتو، بازار جهانی فارکس و بورس اوراق بهادار سنتی، تجربیات و استراتژی‌های متفاوتی را بطلبد.

اوردر بوک در بازارهای سنتی چگونه است؟

اوردر بوک در بازارهای سنتی مثل بورس اوراق بهادار، لیستی از سفارش‌های خرید و فروش برای سهام و اوراق قرضه است. این بازارها معمولا ساعات کاری مشخصی دارند (مثلا ۹:۳۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر به وقت شرقی برای بورس آمریکا). نقدشوندگی در بازارهای سنتی، به ویژه بازار فارکس که طبق گزارش بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی (BIS) حجم معاملات روزانه آن به ۷.۵ تریلیون دلار می‌رسد، اغلب بسیار بالاتر از بازارهای کریپتو است که منجر به اسپردهای بسیار کوچک‌تر می‌شود.

تفاوت اوردر بوک صرافی‌های ارز دیجیتال ایران و کارگزاری‌های بورس

صرافی‌های ایرانی (مثل رمزینکس) به دلیل حجم کاربران کمتر و محدودیت‌ها، معمولا عمق بازار و نقدشوندگی کمتری نسبت به صرافی‌های بزرگ بین‌المللی دارند که به معنی اسپرد و احتمال لغزش قیمت بیشتر در صرافی‌های داخلی است. همچنین، تنوع رمز ارز و ابزارهای معاملاتی پیشرفته (مانند فیوچرز) ممکن است محدودتر باشد. در عوض صرافی ارز دیجیتال ایرانی امکان معامله با ریال را دارد که راحتی و دسترسی‌پذیری بیشتری به شما می‌دهد.

در بازار اسپات، معاملات برای تحویل فوری دارایی انجام می‌شود و تریدر، مالکیت مستقیم رمز ارز را به دست می‌آورد. در نتیجه اوردر بوک اسپات، عرضه و تقاضا برای خود دارایی را نشان می‌دهد. در بازار فیوچرز، معامله‌گران بر روی قیمت آینده یک دارایی شرط‌بندی می‌کنند و مالکیت مستقیم آن را ندارند. اوردر بوک فیوچرز مربوط به قراردادهای آتی است که اغلب شامل اهرم (Leverage) و نرخ تامین مالی (Funding Rate) نیز می‌شود.

در بازارهای دوطرفه (فیوچرز، مارجین)، تریدرها می‌توانند هم از افزایش قیمت (Long) و هم از کاهش قیمت (Short) سود ببرند. اوردر بوک در این بازارها به تریدرها کمک می‌کند تا سطوح ورود و خروج برای هر دو نوع پوزیشن را شناسایی کنند. 

اوردر بوک چه تاثیری در تعیین قیمت بازار دارد؟

اوردر بوک فقط یک لیست نمایشی نیست بلکه موتور اصلی کشف قیمت (Price Discovery) در هر صرافی به شمار می‌رود. این ابزار به طور مستقیم نیروهای عرضه (سفارش‌های فروش) و تقاضا (سفارش‌های خرید) را به یک قیمت لحظه‌ای در بازار ترجمه می‌کند. در نتیجه، هرگونه ناتعادلی بین حجم خریداران و فروشندگان که در دفتر سفارش قابل مشاهده است، می‌تواند به طور مستقیم قیمت را به سمت بالا یا پایین سوق دهد.

رابطه حجم سفارش‌ها با نوسانات قیمت

حجم بالای تقاضا (سفارش‌ها خرید) می‌تواند قیمت را به سمت بالا سوق دهد در حالی که حجم بالای عرضه (سفارش‌ها فروش) فشار نزولی ایجاد می‌کند. نوسان‌های شدید قیمتی اغلب در زمان نبود تعادل در سفارش‌های خرید و فروش رخ می‌دهد. در بازارهایی با نقدشوندگی پایین، حتی حجم معاملات کم هم می‌تواند تاثیر چشمگیری بر قیمت داشته باشد.

نقش بازیگران بزرگ (Whales) در اوردر بوک

نهنگ‌ها (افراد یا نهادهایی با مقادیر بسیار زیاد رمز ارز) می‌توانند با ثبت سفارش‌ها بزرگ و استفاده از تاکتیک‌های دست‌کاری مانند اسپوفینگ یا واش تریدینگ (خرید و فروش با خود، برای افزایش ساختگی حجم معاملات)، نوسانات قیمتی کوتاه‌مدت ایجاد کرده و قیمت‌ها را منحرف کنند. ربات‌های تریدر و الگوریتم‌ها هم به‌شدت از داده‌های اوردر بوک برای اجرای استراتژی‌هایی مانند بازارسازی و آربیتراژ استفاده می‌کنند.

اوردر بوک بازتاب‌دهنده پویایی قدرت در بازار است و حجم سفارش‌ها و نقدشوندگی مستقیما بر نوسانات قیمت تاثیر می‌گذارند. تریدرها باید هوشیار باشند که حجم‌های بزرگ همیشه نشان‌دهنده نیت واقعی نیستند و می‌توانند ابزاری برای فریب باشند.

درحالی‌که اوردر بوک‌های موجود در صرافی‌ها دید خوبی ارائه می‌دهند اما ابزارهای تخصصی این تحلیل را به سطح بالاتری می‌برند. پلتفرم‌هایی مثل Bookmap با استفاده از نمایش گرافیکی به نام «هیت‌مپ» (Heatmap)، نقدشوندگی و جریان سفارش‌ها را به صورت یک نقشه حرارتی به تصویر می‌کشند. این ابزار به شما اجازه می‌دهد تا نه‌تنها سفارش‌های فعلی، بلکه تاریخچه انباشت و کاهش نقدشوندگی را نیز مشاهده کنید. ابزارهای دیگری مانند TensorCharts و TradingLite هم با ارائه نمودارهای پیشرفته و داده‌های دقیق از حجم معاملات، به معامله‌گران کمک می‌کنند تا فعالیت نهنگ‌ها و الگوهای پنهان در دفتر سفارش را با وضوح بیشتری شناسایی کنند.

نتیجه‌گیری

اوردر بوک ابزاری قدرتمند و حیاتی برای هر تریدر ارز دیجیتال است که پنجره‌ای بی‌واسطه به عرضه و تقاضا می‌گشاید. این ابزار اطلاعات بی‌نظیری برای شناسایی حمایت/مقاومت، درک نقدشوندگی و پیش‌بینی حرکت‌های کوتاه‌مدت قیمت فراهم می‌کند. با این حال، خطراتی مانند سفارش‌های ساختگی، تاخیر در نمایش داده‌ها و وجود تفاوت‌ها در بازارهای مختلف وجود دارد. اوردر بوک باید بخشی از جعبه ابزار تحلیلی شما باشد و با تحلیل تکنیکال، فاندامنتال و درک عمیق‌تر از پویایی بازار ترکیب شود تا شانس موفقیت افزایش یابد.

آیا شما هم از اوردر بوک در معاملات خود استفاده می‌کنید؟ چه تجربه‌ها یا استراتژی‌های جالبی با این ابزار دارید؟ نظرات و سوالات خود را در بخش کامنت‌ها با ما و دیگر کاربران رمزینکس به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول