به دنیای برنامه غیرمتمرکز (dApps) در فناوری بلاک‌چین خوش آمدید! جایی که واسطه‌ها به گذشته تعلق دارند، نوآوری با امنیت پیوند می‌خورد و کنترل به دستان خودمان بازمی‌گردد. در این مطلب از رمزینکس با ما همراه شوید تا بررسی کنیم DApps چیست و با انواع برنامه غیرمتمرکز و کاربردهای آن در دنیای امروزه آشنا شویم.
تاریخچه برنامه غیرمتمرکز
قبل از اینکه به بررسی کار‌کرد یک برنامه غیرمتمرکز بپردازیم و با انواع آن آشنا شویم، آشنایی با تاریخچه این برنامه‌ها به درک بهتر ما کمک می‌کند.
تاریخچه برنامه غیرمتمرکز (dApps) در بلاک‌چین را می‌توان در چندین مرحله کلیدی خلاصه کرد که در ادامه به‌طور مختصر به بررسی آن می‌پردازیم.
مفهوم کلمه غیرمتمرکز یا Decentralized اولین بار در سال ۲۰۰۹ توسط بیت‌کوین به میدان آورده شد، جایی که گره‌ها بر روی یک شبکه غیرمتمرکز عمل میکنند و تمامی معاملات را در یک دفتر کل عمومی (بلا چین) بدون دخالت مرجع مرکزی تایید و ثبت می‌شود.
در حالی که بیت کوین خود در درجه اول یک ارز دیجیتال است، پتانسیل سیستم‌های غیرمتمرکز را پایه‌گذاری کرد و موفقیت بیت‌کوین زمینه را برای دیگر پلتفرم‌های بلاک‌چین مانند اتریوم فراهم کرد که به صراحت از ایجاد و استقرار برنامه‌های غیرمتمرکز پشتیبانی میکنند.
در سال ۲۰۱۵ شبکه اتریوم با استخراج اولین بلاک خود (بلاک پیدایش) راه‌اندازی شد. زبان مورد استفاده در شبکه اتریوم به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا قراردادهای هوشمند را ایجاد و اجرا کنند که بنیان و ریشه اصلی پیداش برنامه‌های غیرمتمرکز بود.
چرا به برنامه غیرمتمرکز dApps نیاز داریم؟
برنامه غیرمتمرکز از عبارت Decentralized Application تشکیل شده است. برای درک بهتر این مفهوم لازم است با هر کدام از عبارات به‌طور جداگانه آشنا شویم.
- غیرمتمرکز Decentralised: کلمه غیرمتمرکز قابلیت تمرکززدایی را تضمین می‌کند که هیچ نهادِ واحدی کنترلی بر کل شبکه ندارد و امنیت، شفافیت و مقاومت در برابر سانسور را افزایش می‌دهد. در یک سیستم غیرمتمرکز، داده‌ها و عملیات در میان چندین گره در شبکه توزیع می‌شوند و سیستم را قوی‌تر و انعطاف‌پذیرتر میکنند. در برنامه‌های غیرمتمرکز این ویژگی نشان می‌دهد که برنامه به جای اینکه روی یک سرور متمرکز و واحد میزبانی شود، روی یک شبکه غیرمتمرکز، معمولاً یک بلاک‌چین، کار می‌کند.
- برنامه Application: برنامه کاربردی در این زمینه به نرم‌افزاری اطلاق می‌شود که برای انجام وظایف یا عملکردهای خاص برای کاربران طراحی شده است. برنامه‌ها می‌توانند از ابزارهای ساده تا پلتفرم‌ها و خدمات پیچیده را شامل شوند. این برنامه‌ها به بخشی جدایی ناپذیری از زندگی دیجیتالی روزمره ما تبدیل شده‌اند؛ از سفارش تاکسی گرفته تا ردیابی بسته‌ها، رزرو بلیت تاتر، ارسال پیام، انجام تراکنش‌ها یا مدیریت دارایی‌های دیجیتال.
در حالی که این خدمات راحت هستند، برنامه‌های کاربردی سنتی که ما در تلفن‌های هوشمند و سایر دستگاه‌های خود استفاده می کنیم دارای اشکالات اساسی زیادی هستند از جمله اینکه:
- این برنامه‌ها توسط شرکت‌های متمرکز و سود‌محور ایجاد و کنترل می‌شوند.
- برخی از برنامه‌ها فقط برای کاربران در کشورهای خاص یا مناطق منتخب در دسترس هستند.
- شرکت‌ها می‌توانند کاربران را از برنامه‌ها حذف کنند یا حساب‌های آنها را بدون هشدار مسدود کنند.
- شرکت‌ها اغلب از کاربران خود می‌خواهند که اطلاعات شخصی خود را ارسال کنند و کاربران باید اعتماد کامل خود را به شرکت‌های پشت برنامه‌ها داشته باشند.
برای رهایی از این محدودیت‌ها، برنامه‌های غیرمتمرکز به عنوان یک جایگزین همتا‌به‌همتا برای برنامه‌های کاربردی استاندارد ظاهر شده‌اند، که عاری از دخالت شرکت‌های واسطه هستند. در ادامه بررسی خواهیم کرد DApss چیست و با انواع برنامه های غیرمتمرکز آشنا خواهیم شد.
برنامه غیرمتمرکز یا DApps چیست؟
یک برنامه غیرمتمرکز به جای تکیه بر یک کامپیوتر، روی یک شبکه بلاک‌چین که از رایانه‌های متفاوتی تشکیل شده است اجرا می‌شود و از قراردادهای هوشمند استفاده میکنند. برای درک بهتر، برنامه اسنپ را به عنوان یک شبکه متمرکز در نظر بگیرید که روی یک سیستم رایانه‌ای اجرا می‌شود که متعلق به شرکتی است که بر برنامه و عملکرد آن قدرت دارد. مهم نیست که چند کاربر از این سرویس استفاده میکنند، این برنامه توسط یک شرکت کنترل می‌شود که اطلاعات تمامی کاربران نزد اسنپ است و کاربران کنترلی بر برنامه ندارند.
اما کار‌کرد یک برنامه غیرمتمرکز که عاری از کنترل و تداخل هر مرجع واحدی است کمی متفاوت است! برای مثال، یک توسعه‌دهنده می‌تواند یک برنامه غیرمتمرکز را ایجاد کند و آن را روی شبکه بلاک‌چین قرار دهد که در آن هر کاربر می‌تواند پیام‌هایی را منتشر کند. پس از ارسال پیام، هیچ کس، حتی سازندگان برنامه، نمی‌توانند پیام‌ها را حذف کنند و یا تغییراتی ایجاد کنند.
برنامه غیرمتمرکز چگونه کار می‌کند؟
برای اینکه یک برنامه غیرمتمرکز به هدف خود برسد، چهار بخش اصلی گرد هم‌می‌آیند:
- قراردادهای هوشمند: قراردادهای هوشمند کدهای مبتنی بر رایانه هستند که توسعه‌دهندگان می‌توانند برای اعمال و انجام عملکردهای مختلف آنها را بنویسند. قراردادهای هوشمند به هیچ واسطه‌ای برای اجرای قوانین خود نیاز ندارند و برنامه را ایمن و قابل همکاری با سایر پلتفرم‌ها نگه می‌دارند.
- فناوری بلاک‌چین: در یک برنامه غیرمتمرکز، به جای نگهداری نسخه اطلاعات روی یک سرور واحد، اطلاعات ذخیره‌شده در یک بلاک‌چین کپی شده و بین همه شرکت‌کنندگان در شبکه توزیع می‌شود که ضد سانسور است و در دسترس همه افراد است.
- ارز دیجیتال: در یک برنامه غیرمتمرکز، ارزهای دیجیتال می‌توانند پرداخت‌ها را برای مواردی مانند خرید خدمات یا کالاها تسهیل کنند. از طرف دیگر، آنها همچنین می توانند به دارندگان اجازه دهند در حاکمیت زنجیره‌ای شرکت کنند.
- اوراکل: اکثر dAppها برای عملکرد صحیح، علاوه‌بر داده‌های داخل شبکه به داده‌های خارجی نیز نیاز دارند. به بیان دیگر، یک برنامه غیرمتمرکز باید اطلاعات دقیق و زنده را از منابع غیر مبتنی بر بلاک‌چین و بدون تکیه بر یک موجودیت واحد، تهیه کند. برای رسیدن به این هدف، بلاک‌چین‌ها از یک سرویس خودکار به نام «اوراکل» استفاده می کنند.
به‌طو خلاصه، اوراکل‌ها بلاک‌چین‌های مختلف را به سیستم‌های خارجی متصل میکنند. DApps از این داده‌ها در قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند و به طور قابل توجهی کاربرد برنامه های غیرمتمرکز را گسترش می‌دهند.
مزایا و معایب یک برنامه غیرمتمرکز چیست؟
یک برنامه غیرمتمرکز یا dApp از ویژگی‌های متمایزی برخوردار است که در ادامه با کلیدی‌ترین این ویژگی‌ها آشنا می‌شویم:
کاهش هزینه و کارایی
همان‌طور که ذکر کردیم، از آنجایی که برنامه‌های غیرمتمرکز در شبکه‌های غیرمتمرکز کار اجرا می‌شوند، نیازی به واسطه نیست. این ویژگی می‌تواند منجر به کاهش هزینه ها، افزایش کارایی و دسترسی بیشتر شود. به عنوان مثال، به جای اینکه مجبور باشیم به یک بانک تکیه کنیم، با استفاده از این برنامه‌ها به‌طور ۱۰۰٪ کنترل تمام جنبه‌های تجربه بانکی خود را داریم.
افزایش امنیت
از آنجایی که dApps از فناوری بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند، این راه‌حل‌ها همچنین می‌توانند به بهبود امنیت در بسیاری از فرآیندهای تجاری و شخصی کمک کنند. بلاک‌چین‌ها با استفاده از روش‌‌های رمزنگاری و اجماع خودکار توزیع‌شده، داده‌ها را تغییرناپذیر میکنند. از آنجایی که اطلاعت شبکه بین همه کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود، داده‌ها را نمی‌توان تغییر داد و یا از بین برد.
دسترسی همگانی
برنامه های غیرمتمرکز برای هر کسی که به اینترنت متصل است قابل دسترسی است. مهم نیست کجا زندگی می‌کنیم، تنها چیزی که نیاز داریم دسترسی به اینترنت است. این دسترسی جهانی استفاده از انواع مختلف خدمات، دارایی‌های دیجیتال و اطلاعات را دموکراتیک می‌کند.
ایجاد شفافیت
dAppهای مبتنی بر بلاک‌چین سوابق شفاف تراکنش‌ها را حفظ میکنند، به این معنی که کاربران می‌توانند یکپارچگی داده‌ها را بدون اتکا به مقامات متمرکز تایید کنند. این شفافیت برای شبکه‌های توزیع شده و ناشناس بسیار مهم است زیرا کاربران باید بدانند سیستم قابل اعتماد است تا نیازی به اعتماد به سایر کاربران نداشته باشند.
همچنین برنامه‌های غیرمتمرکز نیز دارای نقاط ضعف کلیدی زیر هستند:
- سرعت پایین: در یک برنامه غیر متمرکز، برخی از تراکنش‌ها با تاخیر انجام می‌شوند. این امر به فرآیندی که در شبکه اجرا می‌شود، خلل ایجاد می‌کند.
- تعمیر و نگهداری سخت: تغییر کد و داده های منتشر‌شده در بلاک‌چین سخت است و توسعه‌دهندگان نیز حتی در صورت شناسایی اختلال، برای رفع آن با مشکلاتی مواجه هستند.
- رابط کاربری پیچیده: یک برنامه غیرمتمرکز در مقایسه با برنامه متمرکز، رابطِ کاربری دشوار‌تری دارد و استفاده از آن می‌تواند سخت باشد.
از برنامه غیرمتمرکز در چه زمینه‌هایی استفاده می‌شود؟
- برنامه های غیرمتمرکز برای تمرکززدایی و حذف واسطه‌ها، در طیف وسیعی از زمینه‌ها ورود داشته‌اند. چند نمونه از کاربردهای عملی dApps عبارت‌اند از:
- خدمات مالی: برای تسهیل تراکنش‌های مالی همتا‌به‌همتا، مانند مبادلات ارزی یا انتقال دیگر دارایی‌های مالی.
- مدیریت زنجیره تامین: به منظور مدیریت جریان کالاها و خدمات بین مشاغل و مکان‌ها از جمله جابه‌جایی و ذخیره‌سازی مواد خام و موجودی در جریان کار.
- تأیید هویت: برای ذخیره، تأیید و حفظ امنیت اطلاعات هویتی مانند فهرست رای دهندگان یا درخواست‌های گذرنامه.
- املاک و مستغلات: تسهیل معاملات املاک و مستغلات به‌طور مستقیم بین خریدار و فروشنده، ردیابی مالکیت ملک و اسناد مربوطه.
- مراقبت های بهداشتی: برای ذخیره و ردیابی سوابق مراقبت‌های بهداشتی و تسهیل ارتباطات بین متخصصان مراقبت‌های بهداشتی با مشتریان.
- آموزش: ایجاد بسترهای یادگیری غیرمتمرکز که به دانش‌آموزان و معلمان امکان تعامل و همکاری مستقیم بدون نیاز به واسطه را می‌دهد.
- رسانه‌های اجتماعی: ایجاد پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز که به کاربران اجازه می‌دهد بدون سانسور شدن توسط یک مرجع متمرکز، با یکدیگر تعامل داشته باشند و محتوای خود را به اشتراک بگذارند.
- بازارهای پیش‌بینی‌کننده: ایجاد پلتفرم‌های غیرمتمرکز برای بازارهای قابل پیش‌بینی که به کاربران امکان می‌دهد روی هر رویدادی شرط‌بندی کنند.
انواع برنامه غیرمتمرکز
تا به اینجا به بررسی برنامه غیرمتمرکز و معایب و مزایای آن پرداختیم. حال نوبت آن رسیده که با انواع برنامه غیرمتمرکز آشنا شویم. در ادامه به ۵ برنامه غیرمتمرکز برتر اشاره شده است:
- Uniswap
یونی سواپ بزرگترین صرافی غیرمتمرکز رمزنگاری‌شده یا DEX در جهان است که در سال ۲۰۱۸ راه اندازی شد. - Pancakeswap
مشابه یونی‌سواپ، پنکیک سواپ یک صرافی غیرمتمرکز رمزنگاری‌شده است که به دلیل کارمزد پایین و تراکنش‌های سریع شناخته شده است. - Aave
در حال حاضر آوه (Aave) برترین پلتفرم استقراض و وام غیرمتمرکز در صنعت DeFi است که وام‌گیرندگان و وام‌دهندگان را به هم متصل می‌کند و به وام‌گیرندگان این امکان را می‌دهد تا وام‌های ارزهای دیجیتال با وثیقه اضافی دریافت کنند. - Compound
کامپاند یک پلتفرم قرض‌گیری و وام‌دهی رمزنگاری محبوب و غیرمتمرکز است که به ما اجازه می‌دهد دارایی‌هایی مختلف را قرض بگیریم. همچنین با قفل کردن دارایی‌های خود در این پلتفرم می‌توانیم سود کسب کنیم. - OpenSea
اوپن سی اولین و بزرگترین بازار غیرمتمرکز وب۳ برای خرید و فروش توکن‌های غیر‌قابل‌تعویض (NFT).
جمع‌بندی
در این مطلب از رمزینکس متوجه شدیم DApps چیست و با نحوه کار‌کرد و انواع برنامه غیرمتمرکز در زندگی واقعی آشنا شدیم. با کمک برنامه غیرمتمرکز نیاز به یک مرجع کنترل مرکزی از بین می‌رود و کنترل امور دست تمامی افراد می‌تواند باشد. با این حال باید توجه داشته باشیم که از آنجایی که DAppها غیرمتمرکز هستند، مشمول الزامات سختگیرانه برنامه‌های کاربردی متمرکز نیستند و در صورتی که برنامه‌نویسی صحیحی انجام نشود، انجام اصلاحات کد مورد نیاز مشکل است.
مفهوم برنامه غیرمتمرکز اولین بار چه زمانی مطرح شد؟
با ظهور ارز بیت‌کوین مفهوم تمرکززدایی Decentralization برای اولین بار مورد بحث قرار گرفت.
آیا متامسک Metamask یک برنامه غیرمتمرکز است؟
بله. متامسک یک کیف پول ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که امکان انتقال ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به واسطه فراهم می‌کند.
یک برنامه غیرمتمرکز چه کاربرد‌هایی دارد؟
از برنامه‌های غیرمتمرکز در زمینه‌های مختلف مالی، آموزشی، بهداشت، اجتماعی و سایر موارد می‌توان استفاده کرد.
منبع: Investopedia | Kraken
نظرات کاربران
اولین نفری باشید که نظر می دهید