الگوی سر و شانه یکی از پرکابردترین الگوهای تحلیل تکنیکال است که برای پیش‌بینی روند قیمتها در بازار سهام، فارکس و ارز دیجیتال کاربرد دارد. این الگو در دو شکل سر و شانه سقف یا کف روی نمودار ظاهر میشود که در هر دو حالت نشانگر معکوس شدن روند قیمت خواهد بود. با وجود کارایی بالا احتمال تشخیص اشتباه آن بالاست و تریدرهای زیادی را متحمل زیان کرده است. در ادامه شما را با معیارهای تشخیص صحیح الگوی سر و شانه و استراتژی ورود و خروج از آن آشنا می‌کنیم.
الگوی سر و شانه چیست؟
الگوی سر و شانه (Head and Shoulders) یکی از محبوب‌ترین الگوهای بازگشتی در تحلیل تکنیکال است که به سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران در تشخیص پایان روند صعودی یا نزولی کمک میکند.
پدیدار شدن الگوی سر و شانه یا به اختصار H&S در روند صعودی به معنی نزولی شدن قیمت و ظاهر شدن آن در روند نزولی، به معنی آمادگی بازار برای افزایش قیمت است. این الگو بیشتر در بورس استفاده میشود، اما در بازار فارکس و ارزهای دیجیتال نیز محبوب است.
الگوی سر و شانه سه قله دارد که قله‌های شانه در سمت چپ و راست به یک اندازه بوده و قله سر در وسط آنها ارتفاع بیشتری دارد. هدف قیمت در الگوی سر و شانه برابر با فاصله بین خط گردن و قله میانی است.
اجزای تشکیل دهنده الگو سر و شانه
الگوی سر و شانه از سه قله یا سه دره تشکیل شده و اجزای اصلی آن عبارتند از:
- شانه چپ: زمانی شکل می‌گیرد که خریداران و عوامل افزایش قیمت، به طور موقت شور و شوق خود را از دست می‌دهند.
- سر: زمانی که هیجان خریداران به اوج می‌رسد، سر شکل می گیرد و سپس قیمت به نقطه‌ای در پایین‌ترین سطح قبلی یا نزدیک به آن افت میکند.
- شانه راست: با افزایش مجدد قیمت سهام شکل می‌گیرد، اما در رسیدن به سقف قبلی ناتوان است و دوباره سقوط میکند.
- خط گردن: اگر نقاط اتصال سر و شانه‌ها را به هم متصل کنیم، خط گردن شکل می‌گیرد. وقتی قیمت به زیر این خط روند برسد، نشانه‌ای قوی از تکمیل الگو است و زمان فروش ارز دیجیتال یا سهم فرا رسیده است.
مزایای الگو سر و شانه
- شناسایی راحت توسط معامله‌گران با تجربه
- تعریف سطح پاداش و ریسک
- امکان بهره بردن از تحرکات بزرگان بازار
- قابلیت استفاده در تمامی بازارها
معایب الگوی سر و شانه
- احتمال تشخیص اشتباه توسط تریدرهای تازه‌کار
- مناسب نبودن نسبت به ریسک به پاداش در برخی موارد
- احتمال تشکیل نشدن روند جدید در برخی موارد
پیشنهاد خواندنی: الگوی کندل استیک مرد دار آویز چیست؟
معرفی انواع الگوی سر و شانه
الگوی سر و شانه به دو شکل سقف و معکوس یا کف روی نمودار تشکیل میشود که از نظر ساختاری مشابه یکدیگر هستند. تفاوت اصلی بین این دو الگو در این است که در اولی قیمت کاهش می‌یابد اما در الگوی سر و شانه معکوس، انتظار افزایش قیمت را داریم.
۱. سر و شانه سقف
این الگو در پایان روند صعودی تشکیل شده و هشداری برای نزولی شدن قیمت است. زمانی که قیمت از خط گردن به پایین شکسته میشود، الگو سر و شانه سقف تکمیل شده و معامله‌گران انتظار دارند که قیمت به اندازه فاصله بین خط گردن و سر کاهش یابد. بنابراین در معاملات حد ضرر را کمی بالاتر از خط گردن قرار دهید.
کسب سود از این سیگنال تنها در بازارهای دو طرفه مثل صرافی ارز دیجیتال رمزینکس امکان پذیر است و در بازاری نظیر بورس تهران نمی‌توانید از آن برای سود استفاده کنید. هرچند تشخیص این الگو و فروش سهام در قیمت بالاتر خود یک مزیت محسوب میشود.
۲. سر و شانه معکوس
این الگو که به سر و شانه کف هم معروف است، معکوس مدل قبلی است و در انتهای یک روند نزولی شکل می‌گیرد. از سه دره قیمتی تشکیل شده که عمیق‌ترین دره در وسط به عنوان سر شناخته میشود. دو دره کم عمق‌تر در طرفین آن شانه چپ و شانه راست هستند.
از این الگو می‌توانید در بازارهای یک طرفه هم بهره ببرید. هنگامی که قیمت از خط گردن به سمت بالا شکسته شد، سیگنال تکمیل الگوی سر و شانه کف صادر میشود و می‌توانید وارد معامله شوید. انتظار می‌رود قیمت به سمت بالا حرکت کرده و به اندازه فاصله بین خط گردن و سر افزایش یابد.
اهمیت حجم معاملات در الگو سر و شانه
حجم معاملات در الگوی سر و شانه نقش مهمی در تأیید الگو و احتمال موفقیت آن ایفا میکند. در یک الگوی سر و شانه معتبر، حجم معاملات در شانه چپ بیشتر است که نشان میدهد تریدرها علاقه بیشتری به خرید دارایی دارند. حین تشکیل قله میانی حجم معاملات کاهش می‌یابد چون تمایل خریداران کمتر شده و فروشندگان قدرت می‌گیرند.
افزایش حجم معاملات هنگام کاهش قیمت از سقف شانه راست تا زیر خط گردن الگو را تایید میکند. شکست قیمت با حجم بالاتر از حد متوسط حاکی از تغییر قابل توجه در احساسات تریدرها و آمادگی بازار برای یک تغییر روند قدرتمند است.
برای مثال در نمودار زیر، الگوی سر و شانه سقف با حجم معاملات بالایی در شانه چپ و کاهش حجم معاملات در شانه راست تشکیل شده است. حجم بالای معاملات حین شکست خط گردن نیز نشان میدهد الگو معتبر است و احتمال موفقیت آن زیاد است.
تریدرهای حرفه‌ای از تحلیل حجم معاملات همراه با سایر اندیکاتورهای تکنیکال برای تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر در خرید ارز دیجیتال یا سهام استفاده می‌کنند.
استراتژی ورود و خروج با استفاده از الگو سر و شانه
پس از شناسایی الگوی سر و شانه نوبت به استفاده از آن در خرید ارز دیجیتال یا سهام می‌رسد. استراتژی ورود و خروج با استفاده از الگو سر و شانه چندان پیچیده نیست اما باید منتظر کامل شدن آن بمانید.
استراتژی ورود
برای ورود به موقعیت معاملاتی، تریدر باید منتظر شکست خط گردن باشد. شکست خط گردن به سمت پایین نشان دهنده تکمیل الگوی سر و شانه سقف و شکست خط گردن به سمت بالا نشان دهنده تکمیل الگوی سر و شانه کف است. امن‌ترین نقطه برای ورود بعد از شکست خط گردن و پس از آن پولبک (Pull Back) به خط گردن شکسته شده است.
برای مثال در نمودار زیر خط چین نشانگر تکمیل خط گردن است و شکست آن به پایین با کندل قرمز، بهترین نقطه برای ورود (Entry) است. تریدر میتواند در این نقطه یک پوزیشن شورت را باز کند اما برخی معامله‌گران منتظر کندل تایید بعدی می‌مانند و با احتیاط بیشتری وارد معامله خواهند شد. این کار مدیریت ریسک معامله را بهبود می‌بخشد اما شانس کسب سود را تا حدی کمتر میکند.
اگر خط گردن با کندل قوی و حرکت بسیار سریع قیمت شکسته شد و از ورود به پوزیشن جا ماندید، منتظر پولبک به خط گردن مانده و سپس وارد پوزیشن شوید. در غیر این صورت احتمالا متضرر خواهید شد.
برای سر و شانه کف بعد از شکست خط گردن یک سفارش خرید ثبت کنید. در این حالت انتظار می‌رود قیمت به اندازه فاصله نوک قله میانی از خط گردن بالا برود که هدف خروج خواهد بود.
استراتژی‌های پیشرفته‌تر برای ورود شامل استفاده از سطوح حمایت و مقاومت و سیگنال کمکی است. برای مثال بعد از شکست خط گردن نقطه ورود را نزدیک یک سطح حمایت تعیین کرده یا بعد از شکست منتظر صدور سیگنال از یک اندیکاتور دیگر بمانید.
استراتژی خروج
قیمت خروج در الگوی سر و شانه برابر با فاصله بین خط گردن و قله یا دره میانی است. در این نوع معامله قیمت فعال‌سازی سفارش فروش یا همان استاپ را می‌توانید برابر با قله سمت راست تعیین کنید. قیمت فروش یا لیمیت هم برابر با فاصله خط گردن از قله میانی رو به پایین خواهد بود.
این قوانین برای الگوی سر و شانه معکوس هم صدق میکند. در تصویر زیر نقاط ورود، استاپ و لیمیت نمایش داده شده‌اند. از اندیکاتورهای تکنیکال برای تأیید الگو و تعیین نقاط خروج هم می‌توانید استفاده کنید. به عنوان مثال، در صورت وجود سیگنال فروش از اندیکاتورهای RSI یا MACD از پوزیشن خارج شوید.
چگونه الگوی سر و شانه را درست تحلیل و آنالیز کنیم؟
الگوی سر و شانه مثل هر پترن دیگری روی نمودار ممکن است شما را به اشتباه بیندازد. برای تشخیص دقیق و تحلیل اصولی آن موارد زیر را مد نظر داشته باشید.
- تا زمانی که الگو با شکل‌گیری سه قله تکمیل نشده و قیمت از خط گردن عبور نکرده، وارد معامله نشوید. شکست خط گردن به سمت پایین نشان دهنده تکمیل الگوی سر و شانه سقف و شکست آن به سمت بالا نشان دهنده تکمیل الگوی سر و شانه کف است.
- به دنبال الگوهایی باشید که دارای شانه های چپ و راست هم اندازه هستند. شانه‌های غیر هم اندازه نشان دهنده ضعف در شکل گیری الگو است.
- خط گردن در الگوهای معتبر شیب افقی یا ملایم و رو به بالا دارد. اگر خط گردن در الگو دارای شیب نزولی باشد، نشانه ضعف بازار است و اخطار فروش دیرتر صادر میشود.
- الگوی سر و شانه معمولاً در نمودارهای روزانه یا هفتگی تشکیل میشود. الگوهایی که در نمودارهای کوتاه مدت تشکیل می‌شوند چندان معتبر و قابل استناد نیستند.
- در یک الگوی سر و شانه معتبر، حجم معاملات در شانه چپ باید بیشتر از شانه راست باشد. این مورد نشانگر کاهش علاقه تریدرها به خرید دارایی و آمادگی بازار برای نزولی شدن است.
- قیمت بسته شدن کندل‌ها میتواند به تأیید الگو کمک کند. در یک الگوی سر و شانه معتبر، قیمت بسته شدن هر کندل در شانه راست باید زیر خط گردن باشد.
- برای تحلیل دقیق‌تر و تعیین نقاط ورود و خروج از اندیکاتورهای تکنیکال مثل RSI، مکدی و ADX کمک بگیرید.
پیشنهاد خواندنی: چگونه تریدر حرفه‌ای شویم؟
الگو سر و شانه در کدام بازارهای مالی به کار می‌آید؟
الگوی سر و شانه یک ابزار همه‌کاره و معتبر است که در تمامی بازارهای مالی از بورس گرفته تا ارز دیجیتال و کامودیتی برای پیش‌بینی روند قیمتها کاربرد دارد. بازارهای مالی مناسب برای استفاده از الگوی سر و شانه عبارتند از:
- بازار سهام
- فارکس
- بازار کالا
- مشتقات
- فیوچرز و آپشن
- ارز دیجیتال
- کامودیتی
اندیکاتورهای مورد نیاز برای تحلیل با الگو سر و شانه
با استفاده از اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال می‌توانید الگوهای قیمت از جمله سر و شانه را شناسایی کرده و نقاط ورود و خروج مناسب را پیدا کنید. سه شاخص پرکاربردی که در آنالیز دقیق این الگو کاربرد دارند میانگین متحرک (Moving Averages)، مکدی (MACD) و شاخص قدرت نسبی (RSI) است.
۱. میانگین متحرک ساده (SMA)
از داده‌های قیمتی گذشته برای محاسبه یک خط میانگین قیمت استفاده میکند. معامله‌گران برای شناسایی الگوی سر و شانه میانگین متحرک بازه‌های ۵، ۲۰ و ۵۰ دوره را روی نمودار قیمت ترسیم می‌کنند. اگر میانگین متحرک کوتاه مدت (SMA 5 یا SMA 10) خط میانی (SMA 20 یا SMA 50) را به سمت پایین قطع کند، نشان دهنده تأیید الگو است. هم‌گرایی خط گردن با میانگین متحرک به عنوان یک سطح حمایتی حیاتی عمل کرده و شکستن خط گردن توسط میانگین متحرک سیگنال ورود خواهد بود.
۲. شاخص مکدی
این اندیکاتور هم بر داده‌های قیمتی گذشته مبتنی است و از سه خط مکدی، سیگنال و هیستوگرام تشکیل شده است. بعد از ظاهر شدن الگوی سر و شانه اگر شاخص MACD در یک روند نزولی قرار داشته باشد، الگوی سر و شانه سقف معتبر است.
۳. شاخص قدرت نسبی (RSI)
یک اسیلاتور تحلیل تکنیکال برای اندازه گیری نوسان قیمت است. RSI با عددی بین صفر و صد قدرت نسبی خرید یا فروش در یک دارایی را نشان میدهد. قانون کلی این است که همزمان با ظاهر شدن الگوی سر و شانه روی نمودار، اگر در اسیلاتور RSI قله‌های قیمتی پایین‌تر از یکدیگر شکل بگیرد، زمان فروش است. از سوی دیگر اگر با ظاهر شدن الگوی معکوس دره‌های بالاتر از یکدیگر در اسیلاتور RSI تشکیل شود، موقع خرید است.
پیشنهاد خواندنی: بهترین اندیکاتورهای تریدینگ ویو چیست؟
مدیریت ریسک در تحلیل با الگو سر و شانه
مدیریت ریسک در تحلیل با الگوی سر و شانه از اهمیت بالایی برخوردار است. حتی اگر الگو سر و شانه به درستی شناسایی شود، باز هم احتمال شکست وجود دارد. بنابراین، معامله گران باید از این روش‌های مدیریت ریسک برای محافظت از سرمایه خود استفاده کنند:
- تعیین حد ضرر: حد ضرر یک دستور خرید یا فروش است که در صورت رسیدن قیمت به سطحی مشخص، اجرا میشود. حد ضرر شما را از خطر ضررهای بزرگ دور نگه می‌دارد. در الگوی سر و شانه حد ضرر را کمی بالاتر از خط گردن قرار دهید.
- نسبت ریسک به پاداش مناسب: نسبت ریسک به پاداش باید حداقل ۱:۲ باشد. این بدان معناست که اگر معامله با موفقیت انجام شود، باید دو برابر مقدار ریسک را به دست آورید. در الگوی سر و شانه هدف قیمت تقریبا برابر قله سر از خط گردن است؛ بنابراین هرچه قله بلندتر باشد، نسبت ریسک به پاداش بهتر خواهد بود.
- نقطه ورود و خروج امن: سیگنال ورود به معامله بعد از شکستن خط گردن است اما برای مدیریت ریسک می‌توانید منتظر تشکیل کندل تایید بعد از آن بمانید. اگر خط قیمت با قدرت شکست و از روند عقب ماندید، تا زمان پولبک به خط گردن وارد پوزیشن جدید نشوید.
استفاده از اندیکاتورها: برای شناسایی و آنالیز بهتر الگوی سر و شانه از اندیکاتورهای کمکی تحلیل تکنیکال مثل شاخص میانگین متحرک، مکدی و RSI استفاده کنید.
اولین نفری باشید که نظر می دهید